✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
دیسک گردن یکی از شایع‌ترین مشکلات ستون فقرات است که می‌تواند با درد گردن، شانه، بازو و گاهی بی‌حسی یا گزگز دست‌ها همراه باشد. بسیاری از بیماران می‌پرسند: «دکتر، برای دیسک گردن چطور بخوابم که درد نداشته باشم؟»
پاسخ کوتاه این است که نحوه خوابیدن به اندازه درمان دارویی یا فیزیوتراپی در کنترل درد اهمیت دارد. در ادامه، از دیدگاه یک جراح مغز و اعصاب، بهترین وضعیت‌های خواب برای دیسک گردن را توضیح می‌دهم.
اهمیت وضعیت خواب در دیسک گردن
ستون فقرات گردنی از هفت مهره تشکیل شده که بین آنها دیسک‌هایی قرار دارد. این دیسک‌ها مانند ضربه‌گیر عمل می‌کنند. در زمان خواب، اگر گردن در وضعیت نامناسب قرار گیرد، فشار ناهماهنگ روی دیسک‌ها و مفاصل بین مهره‌ای وارد می‌شود.
این فشار در طول شب باعث التهاب و تشدید علائم می‌شود. به همین دلیل وضعیت خواب باید طوری باشد که گردن و ستون فقرات در یک راستا و بدون زاویه غیرطبیعی قرار گیرند.
بهترین حالت خواب برای بیماران دیسک گردن
۱. خوابیدن به پشت (وضعیت طاق‌باز)
بهترین حالت برای اکثر بیماران مبتلا به دیسک گردن، خوابیدن به پشت است. در این وضعیت:
ستون فقرات در راستای طبیعی قرار می‌گیرد.
فشار روی دیسک‌های گردنی حداقل است.
جریان خون و اکسیژن‌رسانی به عضلات گردن بهتر انجام می‌شود.
نکته مهم: از بالش‌هایی استفاده کنید که بخش میانی آنها کمی گودتر باشد تا گودی طبیعی گردن حفظ شود. ارتفاع بالش نباید زیاد یا خیلی کم باشد.
۲. خوابیدن به پهلو (به‌ویژه سمت راست)
اگر طاق‌باز خوابیدن برایتان سخت است، خوابیدن به پهلو هم می‌تواند مناسب باشد، به‌ویژه برای کسانی که خروپف دارند یا رفلاکس معده. در این حالت:
سر و گردن باید در امتداد بدن باشند، نه بالا یا پایین‌تر.
از بالش محکم با ارتفاع متوسط استفاده کنید تا فضای بین شانه و سر پر شود.
پاها را کمی خم کنید تا فشار از ستون فقرات کم شود.
۳. وضعیت‌های ممنوع
برخی وضعیت‌های خواب باعث افزایش فشار روی دیسک گردن می‌شوند و باید از آنها پرهیز کرد:
| وضعیت خواب | دلیل منع |
|---|---|
| خوابیدن روی شکم | باعث چرخش شدید گردن و فشار مداوم روی دیسک‌ها می‌شود |
| استفاده از چند بالش روی هم | زاویه غیرطبیعی بین سر و بدن ایجاد می‌کند |
| بالش خیلی نرم یا خیلی سفت | یا گردن را خم می‌کند یا پشتیبانی کافی نمی‌دهد |
انتخاب بالش مناسب برای دیسک گردن
انتخاب بالش درست یکی از مهم‌ترین عوامل در کنترل درد است.
بهتر است بالش ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
ارتفاع حدود ۱۰ تا ۱۲ سانتی‌متر
از نوع مموری فوم یا لاتکس با قابلیت برگشت‌پذیری
دارای انحنای طبیعی در ناحیه گردن
دارای روکش قابل شست‌وشو و تهویه‌پذیر
توصیه پزشک: بالش باید گردن را حمایت کند، نه فقط سر را. اگر سر روی بالش قرار بگیرد ولی گردن در هوا بماند، درد حتما تشدید می‌شود.
تشک مناسب برای بیماران دیسک گردن
تشک باید نیمه‌سفت (medium firm) باشد.
تشک‌های خیلی نرم باعث فرو رفتن شانه و سر شده و زاویه گردن را تغییر می‌دهند، در حالی‌که تشک‌های بیش از حد سفت، انحنای طبیعی ستون فقرات را از بین می‌برند.
تشک طبی فوم با لایه الاستیک گزینه مناسبی است.
نحوه استفاده از حوله یا بالش کمکی
در بعضی بیماران، قرار دادن یک حوله کوچک لوله‌شده زیر قوس گردن می‌تواند مفید باشد.
این کار به حفظ انحنای فیزیولوژیک گردن کمک می‌کند.
اما نباید حوله ضخیم یا سفت باشد. اگر با این کار احساس فشار یا بی‌حسی در بازو کردید، آن را کنار بگذارید.
نکات تکمیلی برای خواب راحت با دیسک گردن
۱. از گوشی و موبایل در حالت درازکش استفاده نکنید. این کار فشار زیادی به دیسک‌ها وارد می‌کند.
۲. قبل از خواب حرکات کششی ملایم گردن انجام دهید. این کار باعث افزایش خون‌رسانی و کاهش اسپاسم عضلانی می‌شود.
۳. از خوابیدن روی مبل یا صندلی خودداری کنید. حتی چند دقیقه خواب در وضعیت نامناسب می‌تواند درد را برگرداند.
۴. دمای اتاق را متعادل نگه دارید. سرمای زیاد موجب انقباض عضلات گردن می‌شود.
۵. اگر درد زیاد است، از کمپرس گرم قبل از خواب استفاده کنید.
وضعیت بالش در مسافرت یا محل کار
بسیاری از بیماران در سفر دچار بازگشت درد می‌شوند چون از بالش نامناسب استفاده می‌کنند.
در این شرایط:
بالش گردنی (travel pillow) با انحنای U شکل بهترین گزینه است.
در هواپیما یا خودرو، سرتان را به صندلی تکیه دهید و از خم شدن آن به جلو جلوگیری کنید.
آیا وضعیت خواب می‌تواند جای درمان را بگیرد؟
خیر. وضعیت صحیح خواب تنها به کاهش علائم و پیشگیری از پیشرفت آسیب کمک می‌کند.
اگر دیسک گردن بیرون‌زدگی یا فشار روی ریشه عصبی دارد، درمان‌های فیزیوتراپی، دارویی یا در موارد خاص جراحی لازم است.
اما بیمارانی که از اصول صحیح خوابیدن پیروی می‌کنند، معمولا بهبود سریع‌تر و عود کمتر دارند.
سخن پایانی از دکتر محمدمهدی سلیمانی
درمان دیسک گردن فقط در مطب یا اتاق عمل انجام نمی‌شود. بخش مهمی از درمان، در زندگی روزمره شما اتفاق می‌افتد؛ در طرز نشستن، کار کردن و حتی خوابیدن.
اگر می‌خواهید از دردهای مکرر و محدودیت حرکتی نجات پیدا کنید، به بدن‌تان احترام بگذارید و اجازه ندهید گردنتان در خواب تحت فشار بماند.
