✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
دیسک گردن یکی از مهم ترین اجزای محافظتی ستون فقرات گردنی است. این دیسک ها مانند بالشتک بین مهره ها قرار دارند و مانع ساییدگی، ضربه و فشار مستقیم بر عصب های نخاعی می شوند. اما وقتی به هر دلیل، این دیسک دچار پارگی یا بیرون زدگی شود، به ریشه های عصبی فشار وارد می‌کند و علائم و عوارض متعددی در بدن ایجاد می‌شود. در این مطلب به زبان ساده توضیح می‌دهم که دیسک گردن دقیقا چه عوارضی دارد، کدام علائم خطرناک‌ترند و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد.
نقش دیسک گردن در بدن
هر انسان ۷ مهره گردنی دارد و بین هر دو مهره یک دیسک نرم وجود دارد که از ماده ژلاتینی درون و یک حلقه فیبری بیرونی تشکیل شده است. این دیسک‌ها مانند کمک‌فنر عمل می‌کنند و اجازه می‌دهند سر و گردن به‌راحتی حرکت کند.
وقتی حلقه بیرونی دیسک آسیب ببیند یا پاره شود، قسمت ژلاتینی آن به بیرون راه پیدا می‌کند و به نخاع یا عصب‌ها فشار می‌آورد. این همان چیزی است که در اصطلاح پزشکی به آن «دیسک گردن» یا «هرنی دیسک گردنی» گفته می‌شود.
عوارض شایع دیسک گردن
بسته به محل و شدت بیرون‌زدگی دیسک، علائم می‌تواند از درد ساده در ناحیه گردن تا بی‌حسی در دست‌ها و حتی ضعف در پاها متغیر باشد. مهم‌ترین عوارض عبارتند از:
| نوع عارضه | توضیح |
|---|---|
| درد گردن | معمولاً اولین علامت است. درد ممکن است به شانه یا بازو تیر بکشد. |
| گزگز و بی‌حسی | فشار بر ریشه عصب باعث بی‌حسی در انگشتان یا ساعد می‌شود. |
| ضعف عضلانی | در اثر درگیری عصب حرکتی، فرد در گرفتن یا بلند کردن اجسام ناتوان می‌شود. |
| سردردهای گردنی | به‌ویژه در نواحی پشت سر و گیجگاه، به دلیل اسپاسم عضلات و تحریک اعصاب. |
| سرگیجه یا احساس سنگینی سر | ناشی از اختلال در تعادل یا کاهش جریان خون موضعی در گردن. |
| درد بین دو کتف | یکی از نشانه‌های کلاسیک دیسک‌های پایین گردنی (C6-C7). |
عوارض عصبی و خطرناک دیسک گردن
در موارد پیشرفته‌تر، عارضه فقط به گردن محدود نمی‌شود. بیرون‌زدگی شدید ممکن است نخاع گردنی را تحت فشار قرار دهد و باعث علائم عصبی جدی شود. از جمله:
کاهش حس در پاها یا بی‌ثباتی در راه رفتن
ضعف در هر دو دست یا پا
بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
احساس شوک الکتریکی در هنگام خم کردن گردن (علامت لرمیت)
اگر چنین علائمی بروز کند، بیمار باید فوراً به جراح مغز و اعصاب مراجعه کند. در این شرایط، تأخیر در درمان ممکن است منجر به آسیب دائمی نخاع شود.
تفاوت عوارض دیسک خفیف و شدید
در موارد خفیف، بیرون زدگی دیسک فقط به اندازه‌ای است که به عصب نزدیک شود اما هنوز فشار زیادی وارد نمی‌کند. در این حالت علائم معمولاً با استراحت، فیزیوتراپی، داروهای ضد التهاب و اصلاح وضعیت بدن کنترل می‌شود.
اما در موارد شدید، بخش بیرون‌زده دیسک به‌طور مستقیم بر نخاع یا ریشه عصبی فشار می‌آورد و درمان غیرجراحی دیگر مؤثر نیست. این مرحله ممکن است نیازمند جراحی دیسک گردن یا فیوژن مهره‌ای باشد.
تأثیر دیسک گردن بر سایر نواحی بدن
دیسک گردن فقط بر گردن اثر نمی‌گذارد. گاهی بیماران از درد یا بی‌حسی در دست، آرنج یا حتی انگشتان شکایت دارند در حالی که منشاء مشکل در گردن است. برای مثال:
| محل درگیری دیسک | محل بروز عارضه در بدن |
|---|---|
| C4-C5 | درد در شانه و ضعف در عضله دلتوئید |
| C5-C6 | بی‌حسی در شست و درد بازو |
| C6-C7 | درد یا گزگز در انگشت میانی |
| C7-T1 | بی‌حسی در انگشت کوچک و ضعف در گرفتن اشیا |
این جدول به‌روشنی نشان می‌دهد چرا گاهی بیمار به اشتباه تصور می‌کند مشکل از دست یا بازویش است، در حالی که علت در ستون فقرات گردنی است.
عوارض تأخیری دیسک گردن
اگر دیسک گردن درمان نشود، بدن برای جبران فشار، واکنش‌های دفاعی نشان می‌دهد. این واکنش‌ها ممکن است به مرور زمان باعث مشکلات ثانویه شوند:
خشکی و محدودیت حرکت گردن به دلیل اسپاسم مزمن عضلات
آرتروز زودرس مهره‌های گردنی
تغییر وضعیت طبیعی سر و شانه‌ها (قوز گردنی)
اختلال خواب به علت درد یا بی‌حسی در دست‌ها در هنگام شب
افسردگی و اضطراب مزمن به‌دلیل درد طولانی‌مدت
این موارد در بیماران مزمن شایع است و نیاز به برنامه درمانی ترکیبی شامل فیزیوتراپی، دارو و گاهی جراحی دارد.
عوارض دیسک گردن در سالمندان
در سنین بالا، با کاهش آب میان‌بافتی دیسک‌ها، خطر بیرون‌زدگی بیشتر می‌شود. در این گروه سنی، فشار روی نخاع می‌تواند حتی بدون درد گردن بروز کند. علائمی مانند لرزش دست، بی‌تعادلی یا ضعف تدریجی در پاها ممکن است نشانه تنگی کانال نخاعی باشد که باید جدی گرفته شود.
رابطه دیسک گردن با شغل و سبک زندگی
زندگی پشت‌میزی، کار طولانی با موبایل، خوابیدن در وضعیت نادرست یا تصادفات از دلایل اصلی افزایش شیوع دیسک گردن در ایران هستند. نشستن طولانی با گردن خم شده، فشار مزمنی به مهره‌های گردنی وارد می‌کند. به همین دلیل، اصلاح ارگونومی محل کار، استفاده از صندلی استاندارد و انجام حرکات کششی روزانه در پیشگیری نقش مهمی دارد.
زمان مراجعه به پزشک
هر دردی در گردن نیاز به جراحی ندارد، اما برخی علائم هشداردهنده‌اند و باید سریع بررسی شوند:
درد مداوم بیش از دو هفته
بی‌حسی یا گزگز در یک یا هر دو دست
ضعف در بازو یا دست هنگام گرفتن اشیاء
درد تیرکشنده از گردن تا انگشتان
بی‌تعادلی یا احساس سنگینی پاها
تشخیص قطعی دیسک گردن با MRI انجام می‌شود و بر اساس نتیجه آن، پزشک تصمیم می‌گیرد درمان دارویی، فیزیوتراپی یا جراحی لازم است.
راهکارهای پیشگیری از عوارض
پیشگیری از دیسک گردن و کنترل عوارض آن نیازمند رعایت چند اصل ساده است:
حفظ وضعیت صحیح گردن هنگام کار و خواب
تقویت عضلات گردن و شانه با حرکات سبک روزانه
پرهیز از خم شدن طولانی سر روی موبایل
استفاده از بالش مناسب که نه خیلی بلند باشد و نه خیلی تخت
کنترل وزن و پرهیز از بی‌تحرکی
سخن پایانی دکتر محمدمهدی سلیمانی
دیسک گردن، بیماری خطرناک و دردناکی است، اما اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، در بیشتر موارد بدون جراحی قابل درمان است. بی‌توجهی به علائم اولیه می‌تواند باعث آسیب دائمی به اعصاب و نخاع شود. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان دچار درد گردن همراه با گزگز یا ضعف در دست‌ها هستید، بهتر است هرچه سریع‌تر به متخصص جراحی مغز و اعصاب مراجعه کنید تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.
