✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
دیسک گردن یکی از شایع‌ترین مشکلات ستون فقرات است که می‌تواند درد، بی‌حسی، گزگز یا حتی ضعف عضلانی در بازو و دست ایجاد کند. بسیاری از بیماران وقتی دچار درد گردن یا دست می‌شوند، نمی‌دانند چرا این اتفاق افتاده و چه عواملی باعث بیرون‌زدگی یا تخریب دیسک گردنی شده است. در این مقاله از زبان دکتر محمدمهدی سلیمانی، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، توضیح می‌دهیم که چرا دیسک گردن ایجاد می‌شود و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد.
دیسک گردن چیست؟
بین مهره‌های گردن، صفحات نرم و انعطاف‌پذیری به نام دیسک بین‌مهره‌ای وجود دارد. این دیسک‌ها مانند بالشتک، فشار و حرکات گردن را جذب می‌کنند و مانع از ساییدگی استخوان‌ها می‌شوند. هر دیسک از دو بخش تشکیل شده است:
بخش مرکزی (نوکلئوس پولپوزوس): نرم و ژلاتینی.
بخش خارجی (آنولوس فیبروزوس): محکم و فیبری.
وقتی بخش مرکزی به دلیل پارگی در لایه خارجی بیرون بزند، به آن بیرون‌زدگی یا فتق دیسک گردن گفته می‌شود.
علائم دیسک گردن
علائم بسته به میزان فشار وارد بر اعصاب متفاوت است اما معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
درد در گردن، شانه یا بازو
گزگز یا بی‌حسی در انگشتان
ضعف در بازو یا دست
محدودیت حرکتی گردن
در موارد شدید، سردرد یا احساس سرگیجه
اگر درد به دست تیر می‌کشد یا با بی‌حسی همراه است، احتمال فشار دیسک بر ریشه عصب زیاد است و باید بررسی تخصصی انجام شود.
چرا دیسک گردن می‌گیریم؟ عوامل اصلی
علت‌های ایجاد دیسک گردن معمولاً ترکیبی از فرسایش تدریجی، وضعیت‌های نادرست بدن و سبک زندگی اشتباه است. در ادامه مهم‌ترین عوامل را توضیح می‌دهم.
۱. تغییرات فرسایشی و افزایش سن
با افزایش سن، آب موجود در دیسک کاهش می‌یابد و خاصیت ارتجاعی آن کم می‌شود. در نتیجه دیسک شکننده‌تر شده و احتمال ترک‌خوردگی یا بیرون‌زدگی افزایش می‌یابد. این تغییرات طبیعی پیری هستند اما در برخی افراد زودتر از حد معمول اتفاق می‌افتند.
۲. وضعیت غلط بدن
خم شدن طولانی‌مدت سر به سمت پایین (مثل هنگام کار با موبایل یا لپ‌تاپ) فشار زیادی به مهره‌های گردن وارد می‌کند. در حالت عادی وزن سر حدود ۵ کیلوگرم است، اما وقتی سر به جلو خم می‌شود، فشار وارده به دیسک‌ها تا ۴ برابر بیشتر می‌شود. این عامل یکی از دلایل اصلی افزایش دیسک گردن در سنین پایین است.
۳. نشستن‌های طولانی و کارهای پشت‌میزی
بی‌حرکتی طولانی و نشستن با شانه‌های افتاده یا بدون پشتی مناسب باعث ضعف عضلات گردن و افزایش فشار بر دیسک‌ها می‌شود. کارمندان اداری و رانندگان از گروه‌های پرخطر هستند.
۴. حرکات ناگهانی یا بلند کردن اجسام سنگین
چرخاندن ناگهانی گردن یا بلند کردن اجسام سنگین با وضعیت نامناسب می‌تواند به دیسک آسیب بزند. به‌ویژه اگر فرد عضلات ضعیفی داشته باشد.
۵. استرس و انقباض عضلات
تنش‌های عصبی طولانی باعث اسپاسم عضلات گردن می‌شود. این اسپاسم‌ها فشار داخلی مهره‌ها را بالا برده و زمینه را برای پارگی دیسک فراهم می‌کنند.
۶. ضربه یا سانحه
تصادفات یا ضربه‌های ناگهانی، به‌ویژه حرکات تند «شلاقی» گردن (whiplash)، می‌توانند باعث پارگی یا جابه‌جایی دیسک شوند.
۷. ضعف عضلات حمایت‌کننده
اگر عضلات پشت، شانه و گردن به اندازه کافی قوی نباشند، دیسک‌ها مجبورند وزن بیشتری را تحمل کنند. همین امر به مرور باعث فرسودگی می‌شود.
نقش سبک زندگی در ایجاد دیسک گردن
سبک زندگی امروزی، یکی از بزرگ‌ترین دلایل افزایش موارد دیسک گردن است. استفاده مداوم از موبایل، خوابیدن با بالش بلند یا کار با کامپیوتر بدون ارگونومی مناسب، فشار مداومی بر گردن وارد می‌کند.
برای درک بهتر، جدول زیر برخی از عادت‌های اشتباه و تأثیر آنها را نشان می‌دهد:
| عادت روزمره نادرست | تأثیر بر گردن |
|---|---|
| استفاده طولانی از موبایل | خم شدن سر و افزایش فشار تا 25 کیلوگرم بر دیسک‌ها |
| کار با لپ‌تاپ روی میز کوتاه | وضعیت خمیده گردن و فشار مزمن |
| بالش بلند یا سفت | کشش بیش از حد مهره‌های گردن در خواب |
| رانندگی طولانی بدون استراحت | انقباض مداوم عضلات گردن |
| کم‌تحرکی و ضعف عضلات | کاهش پایداری ستون فقرات گردنی |
چه کسانی بیشتر در معرض دیسک گردن هستند؟
افراد بالای ۴۰ سال
کسانی که ساعت‌ها با موبایل یا لپ‌تاپ کار می‌کنند
کارمندان اداری و رانندگان
ورزشکارانی که فشار ناگهانی به گردن وارد می‌کنند
افرادی که سابقه ژنتیکی مشکلات ستون فقرات دارند
پیشگیری از دیسک گردن
با تغییر چند عادت ساده می‌توان احتمال ابتلا به دیسک گردن را به میزان زیادی کاهش داد:
اصلاح وضعیت بدن: هنگام کار، سر باید در امتداد ستون فقرات و چشم‌ها هم‌سطح مانیتور باشند.
ورزش‌های کششی و تقویتی: حرکات مخصوص گردن و شانه چند دقیقه در روز عضلات را تقویت می‌کند.
استفاده از بالش مناسب: بالش نباید خیلی بلند یا خیلی تخت باشد. بهترین ارتفاع حدود ۱۰ سانتی‌متر است.
استراحت در فواصل کاری: هر نیم ساعت، چند دقیقه گردن را حرکت دهید.
مدیریت استرس: تنفس عمیق و تمرینات آرام‌سازی از انقباض عضلات جلوگیری می‌کند.
پرهیز از حرکات ناگهانی: به‌ویژه در ورزش‌ها و هنگام بلند کردن وسایل سنگین.
آیا دیسک گردن قابل درمان است؟
در مراحل اولیه، درمان‌های غیرجراحی معمولاً نتیجه بسیار خوبی دارند؛ از جمله:
استراحت نسبی و فیزیوتراپی
داروهای ضدالتهاب و شل‌کننده عضلات
تزریق‌های تخصصی برای کاهش التهاب
اصلاح ارگونومی محل کار
اما در مواردی که دیسک شدیداً بیرون زده یا علائم عصبی مثل ضعف و بی‌حسی مداوم وجود دارد، جراحی دیسک گردن ممکن است ضرورت پیدا کند. امروزه با روش‌های پیشرفته مانند جراحی میکروسکوپی یا لیزری دیسک گردن، بسیاری از بیماران بدون برش وسیع و با دوران نقاهت کوتاه درمان می‌شوند.
جمع‌بندی
دیسک گردن نتیجه مستقیم فشارهای مکرر، وضعیت نادرست بدن و فرسایش طبیعی با گذر زمان است. خبر خوب این است که با آگاهی و مراقبت، می‌توان از بروز آن تا حد زیادی جلوگیری کرد.
اگر دچار دردهای مداوم گردن یا گزگز در دست‌ها هستید، مراجعه به جراح مغز و اعصاب برای بررسی دقیق MRI و تعیین روش درمان بهترین تصمیم است. تشخیص زودهنگام می‌تواند مانع از پیشرفت آسیب و نیاز به جراحی شود.
