✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
دیسک گردن یکی از شایع‌ترین دلایل درد گردن، شانه و بازو در بزرگسالان است. بسیاری از بیماران وقتی برای اولین بار متوجه بیرون‌زدگی دیسک می‌شوند، می‌پرسند: «دیسک گردن از چی میاد؟» پاسخ به این سؤال ساده نیست، چون علت دیسک گردن ترکیبی از عوامل مکانیکی، ژنتیکی، شغلی و سبک زندگی است. در این مقاله از زبان یک پزشک متخصص توضیح می‌دهم که دیسک گردن دقیقا چطور ایجاد می‌شود و چه عواملی بیشترین نقش را دارند.
ساختار دیسک گردن و نحوه آسیب آن
بین هر دو مهره گردن، بالشتکی به نام دیسک بین‌مهره‌ای وجود دارد. این دیسک از دو بخش تشکیل شده:
بخش بیرونی (آنولوس فیبروزوس): لایه‌ای فیبری و مقاوم
بخش مرکزی (نوکلئوس پولپوزوس): ماده‌ای ژله‌ای و نرم
زمانی که لایه بیرونی ضعیف یا پاره می‌شود، بخش ژله‌ای به بیرون راه پیدا می‌کند و به اعصاب فشار می‌آورد. این حالت همان بیرون‌زدگی یا فتق دیسک گردن است که باعث درد، بی‌حسی یا ضعف عضلانی می‌شود.
دلایل اصلی دیسک گردن
1. فرسایش و پیری طبیعی ستون فقرات
با افزایش سن، آب موجود در دیسک کاهش می‌یابد و خاصیت ارتجاعی آن کمتر می‌شود. این فرآیند که به آن دژنراسیون دیسک می‌گوییم، یکی از اصلی‌ترین دلایل بیرون‌زدگی دیسک است. اغلب در افراد بالای ۴۰ سال دیده می‌شود، اما امروزه به دلیل سبک زندگی غلط، در سنین پایین‌تر هم مشاهده می‌شود.
2. نشستن طولانی با وضعیت نادرست
استفاده زیاد از موبایل و لپ‌تاپ با گردن خم‌شده باعث فشار مداوم به مهره‌های گردنی می‌شود. این عادت باعث ایجاد چیزی به نام گردن تکنولوژی (Tech Neck) شده است که یکی از دلایل شایع دیسک گردن در جوانان است.
3. ضربه یا آسیب ناگهانی
تصادف، سقوط یا حرکات ناگهانی گردن ممکن است باعث پارگی آنولوس فیبروزوس شود. در تصادفات رانندگی نوعی آسیب به نام Whiplash (شلاقی) ایجاد می‌شود که می‌تواند سال‌ها بعد باعث بیرون‌زدگی دیسک شود.
4. ضعف عضلات نگهدارنده گردن
عضلات قوی گردن نقش تکیه‌گاه ستون فقرات را دارند. کم‌تحرکی، کار اداری طولانی یا نداشتن فعالیت بدنی مناسب، باعث ضعیف شدن این عضلات و افزایش فشار روی دیسک می‌شود.
5. عوامل ژنتیکی
برخی افراد به‌طور ژنتیکی دیسک‌های ضعیف‌تری دارند. مطالعات نشان داده که اگر یکی از اعضای خانواده دچار دیسک گردن باشد، احتمال بروز آن در سایر اعضا نیز بیشتر است.
6. حرکات تکراری یا شغل‌های خاص
کارگرانی که مکرراً سر خود را بالا و پایین می‌برند، رانندگان ماشین‌های سنگین، آرایشگران، کارمندان پشت میز و حتی جراحان در معرض فشار مکانیکی مزمن بر گردن هستند. این فشار مداوم باعث فرسایش زودرس دیسک می‌شود.
7. استرس و انقباض مزمن عضلات
استرس‌های روانی باعث انقباض مزمن عضلات گردن و شانه می‌شود. در نتیجه جریان خون به دیسک کاهش می‌یابد و زمینه التهاب و آسیب فراهم می‌شود.
8. سیگار و سبک زندگی ناسالم
سیگار با کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت دیسک باعث تسریع فرسودگی آن می‌شود. علاوه بر آن، کم‌خوابی، تغذیه ضعیف و اضافه‌وزن نیز عوامل تشدیدکننده هستند.
جدول خلاصه عوامل مؤثر بر دیسک گردن
| عامل ایجادکننده | توضیح کوتاه | میزان تأثیر تقریبی |
|---|---|---|
| افزایش سن | کاهش آب دیسک و خاصیت ارتجاعی | زیاد |
| وضعیت غلط گردن | فشار مداوم در حالت خم‌شده | زیاد |
| آسیب یا ضربه | پارگی لایه بیرونی دیسک | متوسط تا زیاد |
| ضعف عضلات گردن | ناتوانی در حفظ پایداری مهره‌ها | متوسط |
| ژنتیک | استعداد ذاتی در فرسودگی دیسک | متوسط |
| سیگار و تغذیه نامناسب | کاهش خون‌رسانی به بافت دیسک | متوسط |
| استرس | انقباض مزمن عضلات و کاهش گردش خون | کم تا متوسط |
علائم اولیه دیسک گردن
دیسک گردن معمولاً به‌تدریج ظاهر می‌شود و در ابتدا ممکن است بیمار متوجه علت درد نباشد. علائم اولیه عبارتند از:
خشکی یا درد مبهم در گردن
بی‌حسی یا گزگز در انگشتان دست
درد تیرکشنده از گردن به شانه یا بازو
ضعف در یکی از دست‌ها
سردردهای پشت سر (در موارد خاص)
این علائم در مراحل اولیه با استراحت یا اصلاح وضعیت بدن بهبود پیدا می‌کند، اما در صورت بی‌توجهی، ممکن است پیشرفت کند و باعث آسیب عصبی شود.
چرا بعضی‌ها زودتر دچار دیسک گردن می‌شوند؟
یکی از سؤالات رایج بیماران این است که چرا افراد هم‌سن با شرایط مشابه، واکنش متفاوتی دارند. پاسخ در ترکیب چند عامل است:
ژنتیک و نوع ساختار استخوانی
تفاوت در پوسچر بدن در محل کار
سطح فعالیت بدنی
تغذیه و سلامت عمومی بدن
به‌عبارتی، دیسک گردن نتیجه‌ی یک اتفاق ناگهانی نیست، بلکه محصول سال‌ها فشار کوچک و مداوم بر ستون فقرات است.
چگونه از بروز دیسک گردن پیشگیری کنیم؟
پیشگیری، همیشه بهتر از درمان است. چند تغییر ساده در سبک زندگی می‌تواند احتمال بروز دیسک گردن را به میزان زیادی کاهش دهد:
اصلاح وضعیت نشستن:
پشت را صاف نگه دارید، شانه‌ها را عقب بکشید و مانیتور را در راستای چشم قرار دهید.استفاده از بالش مناسب:
بالش باید ارتفاع متوسط داشته باشد و قوس طبیعی گردن را حفظ کند.ورزش منظم گردن و شانه‌ها:
تمرینات ساده کششی و تقویتی روزانه از فرسایش زودرس دیسک جلوگیری می‌کند.کاهش استفاده از موبایل در حالت خم‌شده:
نگاه مداوم به پایین فشار زیادی به مهره‌های گردن وارد می‌کند.ترک سیگار و تغذیه سالم:
تغذیه حاوی ویتامین D، کلسیم و پروتئین برای حفظ سلامت بافت‌ها ضروری است.
درمان دیسک گردن بر اساس شدت بیماری
اگر بیرون‌زدگی دیسک خفیف باشد، معمولاً با درمان‌های غیرجراحی مانند دارو، فیزیوتراپی و اصلاح سبک زندگی بهبود می‌یابد. در موارد شدیدتر که فشار بر نخاع یا عصب زیاد باشد، درمان‌های تهاجمی‌تر مانند تزریق اپیدورال یا جراحی توصیه می‌شود.
| شدت بیماری | درمان پیشنهادی | هدف درمان |
|---|---|---|
| خفیف | استراحت، دارو، فیزیوتراپی | کاهش التهاب |
| متوسط | تراکشن، تمرینات تخصصی، تزریق | کاهش فشار بر عصب |
| شدید | جراحی رفع فشار یا فیوژن مهره‌ها | آزادسازی عصب و تثبیت مهره‌ها |
جمع‌بندی
دیسک گردن حاصل یک فرآیند تدریجی و چندعاملی است. نشستن طولانی‌مدت، ضعف عضلات گردن، پیری، استرس و سبک زندگی ناسالم، همه در کنار هم باعث فرسایش و بیرون‌زدگی دیسک می‌شوند. شناخت این عوامل و اصلاح عادت‌های روزمره بهترین راه برای پیشگیری است.
در صورت بروز درد، بی‌حسی یا گزگز در گردن و دست‌ها، مراجعه زودهنگام به پزشک متخصص مغز و اعصاب ضروری است تا از پیشرفت آسیب جلوگیری شود.
