✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
دیسک‌های بین مهره‌ای گردن نقش مهمی در جذب ضربه و حفظ انعطاف‌پذیری ستون فقرات دارند. اما با افزایش سن یا به‌دلیل فشارهای مکانیکی مکرر، این دیسک‌ها ممکن است دچار تغییرات تخریبی شوند؛ حالتی که به آن دژنراسیون دیسک گردن (Cervical Disc Degeneration) گفته می‌شود. این بیماری یکی از شایع‌ترین علل درد گردن و انتشار درد به بازوها و شانه‌هاست.
عملکرد طبیعی دیسک گردن
هر دیسک بین دو مهره قرار دارد و از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
هسته ژلاتینی مرکزی (Nucleus Pulposus): بخش نرم و مرطوب که مانند کمک‌فنر عمل می‌کند.
حلقه فیبری خارجی (Annulus Fibrosus): دیواره‌ای مقاوم که از هسته مرکزی محافظت می‌کند.
در حالت طبیعی، دیسک باعث می‌شود مهره‌ها هنگام حرکت به‌صورت نرم و بدون اصطکاک بر روی هم بلغزند. وقتی این ساختار دچار تخریب شود، انعطاف‌پذیری و توانایی جذب ضربه کاهش می‌یابد.
دژنراسیون دیسک چگونه ایجاد می‌شود؟
فرآیند دژنراسیون معمولا تدریجی است و از اواسط دهه سوم یا چهارم زندگی آغاز می‌شود. عوامل زیر نقش مهمی در آن دارند:
| عامل | توضیح |
|---|---|
| افزایش سن | با افزایش سن، دیسک آب خود را از دست می‌دهد و خشک‌تر و شکننده‌تر می‌شود. |
| حرکات مکرر گردن | کارهایی که با چرخش، خم شدن یا فشار زیاد گردن همراه هستند، روند فرسایش را تسریع می‌کنند. |
| وضعیت بد بدن | نشستن طولانی پشت کامپیوتر یا نگاه مداوم به گوشی باعث افزایش فشار بر دیسک می‌شود. |
| سیگار | کاهش جریان خون به بافت‌های دیسک، روند تخریب را سرعت می‌دهد. |
| ژنتیک | در برخی افراد، استعداد ارثی برای تخریب زودرس دیسک وجود دارد. |
| آسیب یا ضربه | تصادفات، افتادن یا حرکات ناگهانی می‌توانند شروع‌کننده آسیب باشند. |
علائم دژنراسیون دیسک گردن
علائم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و به محل درگیری بستگی دارد. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
درد گردن: معمولا مزمن و همراه با خشکی حرکات.
انتشار درد به شانه یا بازو: در صورت درگیری ریشه‌های عصبی.
گزگز یا بی‌حسی در دست‌ها: به‌دلیل فشار بر اعصاب گردنی.
کاهش قدرت عضلات بازو یا ساعد.
سردردهای پشت‌سری: به‌علت اسپاسم یا فشار در ناحیه گردن.
در مراحل پیشرفته، بیمار ممکن است حتی دچار بی‌ثباتی مهره‌ها و درد مداوم در حالت استراحت شود.
تفاوت دژنراسیون با فتق دیسک
بسیاری از بیماران تصور می‌کنند دژنراسیون همان فتق دیسک است، اما تفاوت‌هایی دارند:
| ویژگی | دژنراسیون دیسک | فتق دیسک |
|---|---|---|
| ماهیت بیماری | فرسایش تدریجی با از دست رفتن آب و ارتفاع دیسک | بیرون‌زدگی ناگهانی بخش مرکزی دیسک |
| شروع علائم | تدریجی و مزمن | اغلب ناگهانی پس از فشار یا حرکت خاص |
| درگیری عصب | ممکن است یا نباشد | معمولا وجود دارد |
| درمان اصلی | اصلاح سبک زندگی و فیزیوتراپی | گاهی نیاز به جراحی |
روش‌های تشخیص
پزشک با بررسی شرح حال، معاینه فیزیکی و تصویربرداری تشخیص را قطعی می‌کند.
مراحل تشخیص شامل:
معاینه بالینی دقیق: ارزیابی قدرت عضلات، دامنه حرکتی، و علائم عصبی.
MRI گردن: بهترین روش برای مشاهده تغییرات در ساختار دیسک و فشردگی عصب.
X-ray یا سی‌تی‌اسکن: برای بررسی کاهش فاصله بین مهره‌ها یا تغییر شکل استخوان‌ها.
الکترومیوگرافی (EMG): در صورت شک به آسیب عصبی.
درمان دژنراسیون دیسک گردن
درمان‌ها بسته به شدت علائم، سن بیمار و میزان آسیب متفاوت‌اند. بیشتر بیماران بدون جراحی بهبود می‌یابند.
درمان‌های غیرجراحی
استراحت نسبی کوتاه‌مدت: استراحت مطلق توصیه نمی‌شود.
داروها: شامل داروهای ضدالتهاب، شل‌کننده عضلات و در مواردی مسکن‌های قوی‌تر.
فیزیوتراپی: آموزش حرکات اصلاحی، کشش عضلات گردن و تقویت عضلات اطراف مهره‌ها.
درمان‌های دستی (مانوئال تراپی): توسط متخصص آموزش‌دیده، برای بهبود حرکت مفاصل گردن.
اصلاح وضعیت بدن: طرز نشستن، خوابیدن و کار با کامپیوتر باید اصلاح شود.
تزریق در فضای اپیدورال: در مواردی که التهاب شدید و درد مقاوم وجود دارد.
درمان جراحی
در صورت فشردگی شدید عصب یا شکست درمان‌های غیرجراحی، ممکن است عمل جراحی لازم شود.
روش‌های معمول شامل:
دیسککتومی گردنی: برداشتن دیسک آسیب‌دیده و گاهی جایگزینی با پروتز مصنوعی.
فیوز مهره‌ای (Fusion): اتصال دو مهره برای حفظ پایداری.
سبک زندگی و پیشگیری
پیشگیری از دژنراسیون زودرس نقش مهمی در سلامت طولانی‌مدت گردن دارد. نکات زیر توصیه می‌شود:
حفظ وضعیت صحیح بدن: گردن باید در راستای ستون فقرات باشد، نه خم به جلو.
ورزش منظم: به‌ویژه تمرینات تقویت‌کننده عضلات گردن و شانه.
اجتناب از حمل بار سنگین: خصوصا روی شانه‌ها.
استفاده از بالش مناسب: ارتفاع متوسط و انحنای طبیعی گردن را حفظ کند.
کاهش استفاده از گوشی و لپ‌تاپ در وضعیت خم.
ترک سیگار و تغذیه مناسب: ویتامین D، کلسیم و آب کافی برای سلامت دیسک ضروری‌اند.
سؤالات پرتکرار بیماران
آیا دژنراسیون دیسک قابل درمان قطعی است؟
خیر، این یک فرآیند فرسایشی است اما می‌توان آن را کنترل کرد. هدف درمان کاهش درد، حفظ حرکت و جلوگیری از پیشرفت بیماری است.
آیا ورزش برای این بیماران ضرر دارد؟
خیر، بلکه ورزش صحیح زیر نظر پزشک بسیار مفید است. فقط حرکات ناگهانی و سنگین باید پرهیز شود.
آیا همه افرادی که دژنراسیون دارند نیاز به جراحی دارند؟
خیر، تنها درصد کمی از بیماران که درد شدید و علائم عصبی مداوم دارند، به جراحی نیاز پیدا می‌کنند.
جمع‌بندی
دژنراسیون دیسک گردن یکی از بیماری‌های شایع اما قابل کنترل است. با آگاهی، اصلاح سبک زندگی، درمان به‌موقع و مشاوره با متخصص مغز و اعصاب می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
در صورت درد یا بی‌حسی در گردن و دست‌ها، مراجعه به پزشک متخصص اولین گام برای پیشگیری از آسیب‌های جدی‌تر است.
