✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
پارگی دیسک گردن یکی از شایع‌ترین علل درد گردن و بازو در افراد میانسال و حتی جوان است. بسیاری از بیماران زمانی به مطب مراجعه می‌کنند که دچار درد تیرکشنده به بازو یا بی‌حسی و ضعف دست شده‌اند، اما نمی‌دانند علت اصلی این علائم در ستون فقرات گردنی آنهاست. در این مطلب توضیح می‌دهم که پارگی دیسک گردن چیست، چه علائمی دارد، چرا اتفاق می‌افتد و چگونه درمان می‌شود.
ساختار دیسک گردن و نقش آن
بین مهره‌های گردن، بالشتک‌هایی از جنس غضروف وجود دارد که به آن‌ها «دیسک بین مهره‌ای» گفته می‌شود. این دیسک‌ها همانند ضربه‌گیر عمل می‌کنند و باعث می‌شوند مهره‌ها هنگام حرکت به هم ساییده نشوند. هر دیسک از دو بخش تشکیل شده است:
بخش مرکزی نرم (هسته ژلاتینی یا نوکلئوس پولپوزوس)
بخش محیطی سفت‌تر (حلقه فیبری یا آنولوس فیبروزوس)
وقتی بخش بیرونی یا همان حلقه فیبری پاره می‌شود و قسمت نرم مرکزی به بیرون نشت می‌کند، اصطلاحاً می‌گوییم «دیسک گردن پاره شده» یا «هرنی دیسک گردن» رخ داده است.
تفاوت برآمدگی دیسک با پارگی دیسک گردن
گاهی بیماران می‌پرسند «تفاوت دیسک گردن با پارگی دیسک چیست؟»
در برآمدگی دیسک، فقط بخش بیرونی دیسک کمی بیرون‌زدگی پیدا کرده اما هنوز پاره نشده است. اما در پارگی دیسک گردن، دیواره فیبری کاملاً شکافته می‌شود و ماده داخلی از آن بیرون می‌زند و ممکن است روی نخاع یا ریشه عصب فشار بیاورد. این مرحله معمولاً دردناک‌تر و جدی‌تر است.
علائم پارگی دیسک گردن
علائم بسته به محل و شدت فشار دیسک بر روی عصب یا نخاع متفاوت است. مهم‌ترین علائم عبارتند از:
درد گردن که ممکن است به شانه یا بازو تیر بکشد
بی‌حسی یا گزگز در انگشتان دست
ضعف عضلات بازو یا ساعد
محدودیت حرکت گردن
سردرد در ناحیه پشت سر
در موارد شدید، اختلال در تعادل یا حتی مشکلات حرکتی پاها (در صورت فشار بر نخاع)
گاهی علائم با استرس، بی‌خوابی یا فعالیت بدنی شدیدتر می‌شود.
علل پارگی دیسک گردن
پارگی دیسک معمولاً یک اتفاق ناگهانی نیست، بلکه نتیجه‌ی فرسایش تدریجی است. مهم‌ترین عوامل عبارتند از:
افزایش سن: با افزایش سن، دیسک‌ها آب خود را از دست می‌دهند و شکننده‌تر می‌شوند.
حرکات تکراری یا اشتباه: نشستن طولانی با گردن خمیده روی گوشی یا لپ‌تاپ، یا خوابیدن با وضعیت نامناسب.
تصادف یا ضربه ناگهانی (Whiplash): در تصادفات یا سقوط‌ها، نیروی شدید می‌تواند دیسک را پاره کند.
ضعف عضلات گردن و کم‌تحرکی: عضلات ضعیف، فشار بیشتری را به دیسک منتقل می‌کنند.
عوامل ژنتیکی و سیگار کشیدن: این موارد باعث تسریع تخریب دیسک می‌شوند.
تشخیص پارگی دیسک گردن
پزشک معمولاً با گرفتن شرح حال دقیق و انجام معاینه عصبی به تشخیص نزدیک می‌شود. برای تأیید تشخیص، از روش‌های تصویربرداری استفاده می‌شود:
| روش تشخیصی | توضیح | میزان دقت |
|---|---|---|
| MRI گردن | دقیق‌ترین روش برای مشاهده پارگی دیسک و میزان فشار بر عصب یا نخاع است. | بسیار بالا |
| سی‌تی‌اسکن (CT Scan) | برای بررسی تغییرات استخوانی مهره‌ها مفید است. | متوسط |
| نوار عصب و عضله (EMG/NCS) | در مواردی که علائم عصبی وجود دارد، برای تشخیص محل درگیری عصب استفاده می‌شود. | تکمیلی |
MRI معمولاً روش استاندارد طلایی تشخیص محسوب می‌شود.
درمان پارگی دیسک گردن
درمان همیشه جراحی نیست. بیشتر بیماران با درمان‌های غیرجراحی بهبود می‌یابند. درمان‌ها به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:
۱. درمان‌های غیرجراحی (محافظه‌کارانه)
استراحت نسبی کوتاه‌مدت: چند روز تا یک هفته برای کاهش التهاب.
داروها: شامل داروهای ضدالتهاب، شل‌کننده عضلات، و در صورت نیاز مسکن‌های قوی‌تر.
فیزیوتراپی: تمرینات تخصصی برای تقویت عضلات گردن، اصلاح وضعیت بدن و کاهش فشار دیسک.
تزریق اپیدورال یا بلاک عصبی: در موارد درد شدید، تزریق داروهای ضدالتهاب در اطراف عصب درگیر می‌تواند کمک‌کننده باشد.
گردنبند طبی: فقط به صورت موقت و کوتاه‌مدت برای کاهش حرکت گردن استفاده می‌شود، نه طولانی‌مدت.
حدود ۸۰ درصد بیماران با درمان‌های فوق در عرض ۴ تا ۶ هفته بهبود قابل توجهی پیدا می‌کنند.
۲. درمان‌های کم‌تهاجمی
اگر درد با درمان‌های ساده کنترل نشود، روش‌های کم‌تهاجمی مثل تزریق اوزون یا لیزردیسک ممکن است گزینه بعدی باشد. این روش‌ها معمولاً سرپایی و با بی‌حسی موضعی انجام می‌شوند و به بیمارانی توصیه می‌شوند که پارگی دیسک محدود دارند و هنوز نخاع درگیر نشده است.
۳. جراحی دیسک گردن
در موارد زیر، جراحی توصیه می‌شود:
ضعف پیشرونده یا فلج عضلات
بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع (نشانه فشار بر نخاع)
درد شدید و مقاوم به درمان دارویی
MRI نشان‌دهنده فشار مستقیم بر نخاع
در جراحی، قطعه پاره‌شده دیسک برداشته می‌شود تا فشار از روی عصب یا نخاع برداشته شود. در صورت نیاز، از کیج یا پلاک برای پایداری مهره‌ها استفاده می‌شود.
مراقبت‌های بعد از درمان
پرهیز از خم‌کردن طولانی گردن و نگاه مداوم به پایین
استفاده از بالش مناسب هنگام خواب
تقویت عضلات گردن با ورزش‌هایی که پزشک یا فیزیوتراپیست توصیه می‌کند
حفظ وزن متعادل و ترک سیگار
رعایت ارگونومی محل کار و نشستن صحیح پشت کامپیوتر
آیا پارگی دیسک گردن قابل پیشگیری است؟
در بسیاری از موارد بله. با رعایت چند نکته ساده می‌توان خطر بروز آن را به شدت کاهش داد:
پرهیز از خم کردن طولانی سر هنگام کار با موبایل
انجام حرکات کششی هر نیم ساعت
تقویت عضلات گردن و پشت با ورزش منظم
اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین با گردن خمیده
استفاده از میز و صندلی استاندارد در محیط کار
سوال پرتکرار بیماران
آیا پارگی دیسک گردن خودبه‌خود خوب می‌شود؟
پاسخ این است که در موارد خفیف تا متوسط، بله. بدن در طی زمان می‌تواند بخشی از ماده بیرون‌زده را جذب کند و التهاب اطراف عصب کاهش پیدا کند. اما در موارد شدید یا همراه با ضعف عضلانی، نیاز به مداخله پزشکی جدی‌تر وجود دارد. تشخیص مرحله بیماری تنها با معاینه دقیق و MRI ممکن است.
جمع‌بندی از زبان دکتر محمدمهدی سلیمانی
پارگی دیسک گردن اگر در مراحل اولیه شناسایی و درمان شود، در اغلب موارد بدون نیاز به جراحی کنترل می‌شود. اما نادیده‌گرفتن علائم یا خوددرمانی می‌تواند باعث درگیری نخاع و مشکلات جبران‌ناپذیر شود. توصیه می‌کنم اگر درد گردن همراه با بی‌حسی یا ضعف دست دارید، حتما به پزشک مغز و اعصاب یا جراح ستون فقرات مراجعه کنید تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.
