✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
سال‌هاست بیماران زیادی با درد کمر، انتشار درد به پا و مشکلات ناشی از دیسک کمر به من مراجعه کرده‌اند. یکی از سوالات پرتکراری که مردم می‌پرسند این است: «دیسک کمر پروتروژن چیست و آیا نیاز به عمل جراحی دارد؟». در این مطلب به زبان ساده توضیح می‌دهم که پروتروژن دیسک دقیقا چه حالتی است، چه علائمی دارد و چه روش‌های درمانی برای آن وجود دارد.
دیسک کمر پروتروژن چیست؟
بین مهره‌های ستون فقرات بالشتک‌هایی به نام دیسک بین مهره‌ای وجود دارد که مانند ضربه‌گیر عمل می‌کنند. هر دیسک از دو بخش تشکیل شده است:
بخش داخلی نرم و ژلاتینی (نوکلئوس پولپوزوس)
بخش خارجی فیبری و محکم (آنولوس فیبروزوس)
وقتی بخش داخلی دیسک به سمت بیرون فشار می‌آورد و لایه خارجی دیسک کمی برجسته می‌شود ولی هنوز پاره نشده است، به این حالت پروتروژن دیسک کمر می‌گوییم. در واقع پروتروژن یک نوع برجستگی یا بیرون زدگی اولیه دیسک است که از فتق کامل یا هرنی دیسک خفیف‌تر محسوب می‌شود.
چه عواملی باعث پروتروژن دیسک کمر می‌شوند؟
علل مختلفی می‌توانند موجب ضعیف شدن دیواره دیسک و فشار آمدن به آن شوند. مهم‌ترین عوامل عبارتند از:
افزایش سن و فرسودگی دیسک
فعالیت‌های شغلی یا ورزشی سنگین
نشستن طولانی مدت و بد نشستن
بلند کردن اجسام سنگین به شکل نادرست
اضافه وزن و کاهش تحرک
زمینه ژنتیکی و ضعف بافت‌های نگهدارنده ستون فقرات
علائم دیسک کمر پروتروژن
همه موارد پروتروژن دیسک علامت‌دار نمی‌شوند. بسیاری از افراد حتی بدون هیچ درد خاصی دچار این حالت هستند و تنها در MRI مشخص می‌شود. اما زمانی که دیسک به ریشه‌های عصبی فشار بیاورد، علائم زیر بروز می‌کند:
درد کمر به خصوص هنگام خم شدن یا نشستن طولانی
انتشار درد به یک یا هر دو پا (سیاتیک)
بی‌حسی یا گزگز پاها
ضعف در حرکت پا یا انگشتان
گرفتگی یا اسپاسم عضلات کمر
اگر درد شدید، ضعف پا یا بی‌اختیاری ادرار و مدفوع ایجاد شود، وضعیت اورژانسی است و باید سریع به پزشک مراجعه کرد.
تشخیص دیسک کمر پروتروژن
تشخیص این بیماری بر اساس شرح حال بیمار، معاینه بالینی و بررسی‌های تصویربرداری انجام می‌شود.
معاینه بالینی: پزشک میزان قدرت عضلات، حس پاها و رفلکس‌ها را بررسی می‌کند.
MRI: دقیق‌ترین روش برای مشاهده میزان برجستگی دیسک و بررسی فشار بر روی اعصاب است.
CT اسکن یا نوار عصب و عضله: در برخی موارد خاص برای تکمیل تشخیص استفاده می‌شوند.
درمان دیسک کمر پروتروژن
خوشبختانه بیشتر موارد پروتروژن دیسک با درمان‌های غیرجراحی کنترل می‌شوند. هدف از درمان کاهش التهاب، کنترل درد و جلوگیری از پیشرفت بیماری است.
درمان‌های غیرجراحی
استراحت نسبی کوتاه مدت: پرهیز از حرکات سنگین اما عدم استراحت مطلق طولانی
دارو درمانی: شامل داروهای ضدالتهاب، شل کننده عضلات و داروهای کنترل درد
فیزیوتراپی: تمرینات تخصصی برای تقویت عضلات کمر و بهبود وضعیت ستون فقرات
تزریق‌های موضعی: در برخی موارد برای کاهش التهاب و درد استفاده می‌شود
کاهش وزن و اصلاح سبک زندگی: اهمیت زیادی در درمان و پیشگیری دارد
درمان‌های جراحی
اگر با وجود درمان‌های غیرجراحی، بیمار همچنان دچار درد شدید، ضعف پیشرونده یا علائم خطرناک شود، جراحی لازم می‌شود. جراحی معمولا به روش‌های کم تهاجمی و با برش کوچک انجام می‌شود و هدف آن آزاد کردن ریشه عصبی تحت فشار است.
پیشگیری از پروتروژن دیسک کمر
حفظ وزن مناسب
انجام ورزش‌های تقویتی برای عضلات کمر و شکم
پرهیز از نشستن طولانی مدت
یادگیری روش درست بلند کردن اجسام
رعایت اصول ارگونومی در محل کار
جمع بندی
پروتروژن دیسک کمر به معنی بیرون زدگی خفیف دیسک است که می‌تواند بدون علامت یا همراه با درد کمر و پاها باشد. بیشتر بیماران با روش‌های غیرجراحی مانند دارو، فیزیوتراپی و اصلاح سبک زندگی بهبود پیدا می‌کنند. تنها در موارد پیشرفته یا همراه با علائم عصبی شدید نیاز به جراحی وجود دارد.
به عنوان یک جراح مغز و اعصاب و دیسک توصیه می‌کنم در صورت بروز دردهای مداوم کمر یا پا، بی‌حسی یا ضعف اندام‌ها حتما برای بررسی دقیق به پزشک متخصص مراجعه کنید. تشخیص به موقع می‌تواند از پیشرفت بیماری و نیاز به جراحی جلوگیری کند.
