✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
در این مطلب می خواهم به پرسشی پاسخ بدهم که بسیاری از بیمارانم هنگام مشاهده جواب ام آر آی می پرسند: چرا دیسک کمر سیاه میشود؟
دیدن کلمه "سیاه شدن دیسک" روی گزارش یا مشاهده آن در تصاویر ام آر آی برای بسیاری از بیماران نگران کننده است. اما دانستن علت و پیامدهای آن می تواند از نگرانی شما بکاهد و در عین حال به شما کمک کند درمان و مراقبت بهتری از ستون فقرات خود داشته باشید.
دیسک کمر چیست؟
برای درک بهتر موضوع ابتدا باید بدانید دیسک کمر چه وظیفه ای دارد.
ستون فقرات از تعدادی مهره استخوانی تشکیل شده است. بین هر دو مهره بالشتکی به نام دیسک بین مهره ای قرار دارد. دیسک مانند یک کمک فنر عمل می کند و وظایف زیر را بر عهده دارد:
جذب فشارها و ضربات هنگام راه رفتن، دویدن یا بلند کردن اجسام
ایجاد انعطاف پذیری در ستون فقرات
حفظ فاصله مناسب بین مهره ها برای جلوگیری از فشار مستقیم روی اعصاب
دیسک ها از دو بخش اصلی تشکیل شده اند:
بخش مرکزی نرم و ژله ای به نام نوکلئوس پولپوزوس
بخش حلقه ای سفت تر در اطراف به نام آنولوس فیبروزوس
در حالت طبیعی دیسک ها در ام آر آی به رنگ روشن یا سفید دیده می شوند، چون مقدار زیادی آب در بخش مرکزی آنها وجود دارد.
سیاه شدن دیسک در ام آر آی یعنی چه؟
وقتی گزارش ام آر آی می گوید دیسک "سیاه" شده یا شما در تصویر متوجه تیرگی دیسک می شوید، این نشانه کاهش آب میان بافتی و تغییرات تخریبی دیسک است.
به زبان ساده، دیسکی که باید پر از آب باشد، کم کم خشک شده و انعطاف پذیری و کارایی خود را از دست می دهد. این وضعیت در اصطلاح پزشکی دژنراسیون دیسک یا فرسودگی دیسک نام دارد.
چرا دیسک کمر سیاه میشود؟ علت های اصلی
سیاه شدن دیسک نتیجه یک فرایند تدریجی است. عوامل مختلفی می توانند در این تغییر نقش داشته باشند:
1. افزایش سن
مهمترین علت سیاه شدن دیسک بالا رفتن سن است. با افزایش سن، میزان آب موجود در دیسک ها کاهش پیدا می کند. این روند طبیعی پیری دیسک است و برای بسیاری از افراد بالای 40 سال اتفاق می افتد.
2. فشارهای مکانیکی و سبک زندگی
کارهای سنگین، بلند کردن اجسام به روش نادرست، نشستن طولانی مدت پشت میز یا رانندگی زیاد می توانند سرعت خشک شدن و تخریب دیسک ها را بیشتر کنند.
3. ژنتیک
برخی افراد به طور ارثی زمینه ضعیف تر بودن بافت دیسک را دارند. در این افراد دژنراسیون دیسک زودتر و شدیدتر اتفاق می افتد.
4. سیگار
مصرف سیگار یکی از عوامل مهم در کاهش تغذیه دیسک و تسریع روند سیاه شدن آن است. نیکوتین جریان خون مویرگی اطراف دیسک را کم می کند و باعث کمبود مواد غذایی در این بافت می شود.
5. آسیب ها و ضربات
تصادف، زمین خوردن یا آسیب های ورزشی می توانند به دیسک فشار بیاورند و روند دژنراسیون را آغاز کنند.
6. اضافه وزن
وزن بالا باعث افزایش فشار بر ستون فقرات و به خصوص دیسک های کمری می شود. این فشار اضافه موجب سرعت گرفتن روند فرسودگی و در نهایت سیاه شدن دیسک خواهد شد.
آیا سیاه شدن دیسک خطرناک است؟
سیاه شدن دیسک به خودی خود یک علامت تصویربرداری است و همیشه به معنای بیماری جدی نیست.
بسیاری از افراد ممکن است در ام آر آی دیسک های سیاه داشته باشند ولی هیچ گونه درد یا مشکلی در زندگی روزمره نداشته باشند.
اما در بعضی موارد این تغییرات همراه می شود با:
کمردرد مزمن
خشکی کمر
انتشار درد به پاها (سیاتیک)
کاهش توانایی حرکتی
بنابراین اهمیت بالینی سیاه شدن دیسک بستگی به علائم بیمار دارد، نه فقط تصویر ام آر آی.
ارتباط سیاه شدن دیسک با بیرون زدگی دیسک
یکی از سوال های پرتکرار بیماران این است که آیا سیاه شدن دیسک یعنی حتما دچار بیرون زدگی یا فتق دیسک می شویم؟
پاسخ این است که سیاه شدن دیسک نشان دهنده کاهش مقاومت آن است. چنین دیسکی در برابر فشارها آسیب پذیرتر است و احتمال پارگی یا بیرون زدگی در آن بیشتر می شود. اما این اتفاق الزامی نیست. بسیاری از دیسک های سیاه بدون پارگی یا بیرون زدگی باقی می مانند.
تشخیص سیاه شدن دیسک
تشخیص معمولا با ام آر آی انجام می شود. در ام آر آی سالم، دیسک روشن و سفید است، ولی وقتی سیاه می شود، به شکل تیرگی یا خاکستری دیده می شود.
پزشک علاوه بر تصویر ام آر آی، علائم بیمار و معاینه بالینی را نیز در نظر می گیرد تا تصمیم بگیرد که آیا این تغییر نیاز به درمان دارد یا خیر.
درمان سیاه شدن دیسک کمر
درمان بستگی به علائم بیمار دارد. اگر بیمار هیچ دردی نداشته باشد، درمان خاصی لازم نیست و فقط توصیه های پیشگیرانه ارائه می شود. اما اگر بیمار دچار کمردرد یا علائم عصبی شده باشد، درمان به صورت زیر خواهد بود:
1. درمان های غیرجراحی
فیزیوتراپی: تمرین های تقویتی و کششی برای عضلات کمر و شکم
دارو درمانی: داروهای ضد التهاب و مسکن برای کنترل درد
تزریق داخل دیسک یا اطراف عصب: در موارد خاص برای کاهش التهاب
اصلاح سبک زندگی: کاهش وزن، ترک سیگار، اصلاح نحوه نشستن و بلند کردن اجسام
2. درمان های جراحی
اگر دیسک سیاه شده همراه با بیرون زدگی و فشار شدید روی عصب باشد و بیمار با درمان های غیرجراحی بهبود نیابد، ممکن است جراحی لازم شود. روش های جراحی شامل:
دیسککتومی: خارج کردن قسمت بیرون زده دیسک
جراحی بسته یا اندوسکوپی دیسک: روش های کم تهاجمی تر برای بیماران خاص
فیوژن یا ثابت کردن مهره ها: در مواردی که دیسک کاملا از بین رفته و بی ثباتی ایجاد شده است
چگونه از سیاه شدن زودرس دیسک پیشگیری کنیم؟
اگرچه روند پیری دیسک اجتناب ناپذیر است، اما می توان با رعایت نکاتی سرعت این روند را کم کرد:
حفظ وزن مناسب
انجام ورزش های منظم مثل شنا و پیاده روی
اجتناب از سیگار
تقویت عضلات شکم و کمر
نشستن و ایستادن با وضعیت صحیح
پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین به شیوه نادرست
جمع بندی
سیاه شدن دیسک در ام آر آی به معنای کاهش آب و تغییرات تخریبی دیسک است. این تغییر بیشتر به علت بالا رفتن سن و عوامل محیطی ایجاد می شود. همیشه همراه با درد یا بیماری نیست، اما می تواند فرد را مستعد بیرون زدگی دیسک و کمردرد کند.
اگر شما در گزارش ام آر آی با عبارت "سیاه شدن دیسک" مواجه شدید، لازم نیست بلافاصله نگران شوید. مهم این است که علائم شما توسط پزشک بررسی شود و در صورت نیاز برنامه درمانی مناسب طراحی گردد.
به عنوان جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، توصیه من این است که سلامت ستون فقرات را جدی بگیرید. اصلاح سبک زندگی، ورزش مناسب و مراجعه به پزشک در صورت بروز درد بهترین راه برای کنترل و پیشگیری از مشکلات جدی تر دیسک است.
