✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
یکی از شایع ترین مشکلاتی که بیماران در کلینیک من مطرح می کنند، دردهای کمر و پا ناشی از بیرون زدگی یا فتق دیسک کمر است. در این مطلب تلاش می کنم به زبان ساده برای شما توضیح بدهم که فتق دیسک چیست، چرا اتفاق می افتد، چه علائمی دارد و چگونه می توان آن را درمان کرد.
هدف من این است که شما اطلاعات دقیق و کاربردی داشته باشید تا در صورت بروز مشکل بتوانید بهترین تصمیم را بگیرید و از درمان های غیرعلمی و اشتباه دوری کنید.
دیسک کمر چیست؟
بین مهره های ستون فقرات، بالشتک هایی قرار دارد که به آنها دیسک گفته می شود. دیسک ها مانند ضربه گیر عمل می کنند و باعث می شوند حرکات ستون فقرات نرم و بدون اصطکاک انجام شود.
هر دیسک از دو بخش ساخته شده است:
بخش بیرونی محکم و فیبری به نام آنولوس فیبروزوس
بخش مرکزی نرم و ژله ای به نام نوکلئوس پولپوزوس
زمانی که این بخش مرکزی به دلیل فشار یا آسیب از جای خود خارج می شود و به سمت بیرون حرکت می کند، به آن بیرون زدگی یا فتق دیسک کمر می گوییم. این بیرون زدگی می تواند به ریشه های عصبی اطراف فشار بیاورد و باعث درد، بی حسی یا ضعف در اندام ها شود.
چرا فتق دیسک اتفاق می افتد؟
دلایل بروز فتق دیسک متنوع هستند اما مهم ترین آنها عبارتند از:
افزایش سن: با بالا رفتن سن، دیسک ها آب خود را از دست می دهند و خاصیت ارتجاعی شان کمتر می شود.
حرکات نادرست: بلند کردن اجسام سنگین یا حرکات ناگهانی می تواند فشار زیادی به دیسک وارد کند.
نشستن طولانی: نشستن روی صندلی یا رانندگی طولانی مدت، فشار زیادی روی دیسک ها ایجاد می کند.
چاقی: اضافه وزن باعث افزایش بار روی ستون فقرات می شود.
ضعف عضلات کمر و شکم: این عضلات نقش مهمی در حمایت از ستون فقرات دارند. ضعف آنها احتمال آسیب به دیسک را بالا می برد.
ژنتیک: در برخی افراد، استعداد ارثی برای مشکلات دیسک وجود دارد.
علائم فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر
علائم این بیماری بسته به محل و شدت بیرون زدگی می تواند متفاوت باشد. اما شایع ترین نشانه ها عبارتند از:
درد کمر: درد ممکن است خفیف یا شدید باشد و با حرکت بدتر شود.
درد سیاتیکی: درد تیرکشنده ای که از کمر به باسن و پا منتشر می شود.
بی حسی یا گزگز: معمولا در پاها یا انگشتان حس می شود.
ضعف عضلانی: ممکن است باعث افتادگی پا یا مشکل در راه رفتن شود.
کاهش انعطاف پذیری: بیمار در خم شدن یا نشستن دچار محدودیت می شود.
اگر بیرون زدگی شدید باشد و فشار زیادی روی نخاع یا ریشه های عصبی ایجاد کند، علائم خطرناک تری مثل اختلال در کنترل ادرار و مدفوع به وجود می آید که نیازمند اقدام فوری جراحی است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
بسیاری از افراد کمر درد را جدی نمی گیرند و فکر می کنند به مرور خوب می شود. اما در موارد زیر مراجعه سریع به پزشک ضروری است:
درد شدید و مداوم بیش از چند هفته
درد همراه با بی حسی یا ضعف در پا
تشدید درد هنگام عطسه یا سرفه
از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع
درد شبانه که خواب بیمار را مختل می کند
تشخیص زودهنگام می تواند از آسیب های دائمی جلوگیری کند.
روش های تشخیص فتق دیسک
برای تشخیص دقیق، پزشک ابتدا شرح حال بیمار و معاینه عصبی انجام می دهد. سپس ممکن است روش های زیر درخواست شود:
MRI: بهترین روش برای مشاهده بیرون زدگی دیسک و میزان فشار بر اعصاب
CT اسکن: در برخی موارد برای بررسی استخوان ها و دیسک مفید است
آزمایش های الکترودیاگنوستیک: مانند نوار عصب و عضله برای بررسی عملکرد اعصاب
رادیوگرافی ساده: اگرچه دیسک را نشان نمی دهد، اما می تواند تغییرات استخوانی را آشکار کند
درمان فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر
درمان این بیماری بسته به شدت علائم و وضعیت بیمار می تواند متفاوت باشد. من همیشه ابتدا درمان های غیرجراحی را توصیه می کنم، مگر اینکه علائم بسیار شدید یا اورژانسی باشد.
1. درمان های غیرجراحی
استراحت نسبی: استراحت کوتاه مدت می تواند به کاهش درد کمک کند، اما استراحت طولانی توصیه نمی شود.
دارو درمانی: شامل مسکن ها، داروهای ضد التهاب و شل کننده های عضلانی
فیزیوتراپی: تمرینات کششی و تقویتی برای بهبود عملکرد ستون فقرات
تزریق های موضعی: مانند تزریق استروئید اپیدورال برای کاهش التهاب و درد
اصلاح سبک زندگی: کاهش وزن، ورزش منظم، پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین
2. درمان جراحی
وقتی درمان های غیرجراحی موثر نباشند یا بیمار دچار علائم شدید مثل ضعف پیشرونده یا بی اختیاری شود، جراحی توصیه می شود. روش های جراحی شامل:
جراحی میکروسکوپی دیسک (Microdiscectomy): خارج کردن بخش بیرون زده دیسک با برش کوچک
لامینکتومی: برداشتن بخشی از استخوان برای آزادسازی فشار از روی اعصاب
جراحی بسته دیسک: در موارد انتخابی با کمک لیزر یا اندوسکوپ انجام می شود
پیشگیری از فتق دیسک
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. چند نکته ساده می تواند خطر ابتلا را کاهش دهد:
حفظ وزن مناسب
انجام ورزش های تقویتی برای عضلات کمر و شکم
پرهیز از نشستن طولانی
استفاده از روش صحیح در بلند کردن اجسام
رعایت ارگونومی در محل کار و رانندگی
سخن پایانی
فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر یکی از بیماری های شایع ستون فقرات است که می تواند زندگی روزمره بیمار را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. خوشبختانه با تشخیص زودهنگام و انتخاب روش درمانی مناسب، اکثر بیماران بهبود پیدا می کنند و به زندگی عادی بازمی گردند.
تجربه من به عنوان جراح مغز و اعصاب نشان داده است که بیشتر بیماران با درمان های غیرجراحی بهبود می یابند و تنها درصد کمی نیاز به عمل جراحی پیدا می کنند. توصیه من این است که در صورت بروز علائم، بدون اتلاف وقت به پزشک متخصص مراجعه کنید و از درمان های غیرعلمی خودداری کنید.
سلامتی ستون فقرات شما نقش مهمی در کیفیت زندگی تان دارد. مراقبت از کمر را جدی بگیرید.
