✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
به عنوان جراح مغز و اعصاب و کسی که سال‌ها بیماران مبتلا به مشکلات ستون فقرات را از نزدیک معاینه و درمان کرده‌ام، یکی از شکایت‌های رایج مراجعینم خشکی و سفتی ستون فقرات در ساعات ابتدایی صبح است. بسیاری از بیماران می‌گویند بعد از بیدار شدن از خواب، حرکت کمر یا گردن برایشان دشوار است و احساس می‌کنند بدنشان خشک و غیرمنعطف شده است. این خشکی معمولا با کمی حرکت و گذشت زمان بهتر می‌شود، اما در برخی افراد نشانه یک مشکل زمینه‌ای است که نباید نادیده گرفته شود.
در این مطلب به زبان ساده توضیح می‌دهم که چرا این اتفاق رخ می‌دهد، چه بیماری‌هایی می‌توانند پشت آن باشند و چه اقداماتی برای کاهش و درمان آن موثر است.
چرا ستون فقرات صبح‌ها خشک می‌شود؟
خشکی ستون فقرات در صبح علت‌های متفاوتی دارد. مهم‌ترین عوامل عبارتند از:
۱. کاهش تحرک در طول خواب
وقتی ساعت‌ها در حالت خوابیده هستیم، حرکت مفاصل و جریان مایع مفصلی کاهش می‌یابد. این مایع نقش روان‌کننده دارد و با بی‌حرکتی طولانی، سفتی طبیعی رخ می‌دهد.
۲. تغییرات دژنراتیو یا ساییدگی مفاصل
با افزایش سن، دیسک‌ها و مفاصل ستون فقرات انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند. این تغییرات که به آن آرتروز یا دژنراسیون می‌گوییم، می‌توانند باعث خشکی صبحگاهی شوند.
۳. بیماری‌های التهابی
برخی بیماری‌های التهابی مثل اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتیسم مفصلی باعث خشکی شدید صبحگاهی می‌شوند. این خشکی معمولا بیش از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و با فعالیت بدنی کاهش می‌یابد.
۴. وضعیت خواب نامناسب
خوابیدن روی تشک خیلی نرم یا خیلی سفت، یا استفاده از بالش نامناسب می‌تواند باعث فشار غیرطبیعی روی ستون فقرات و احساس خشکی صبحگاهی شود.
۵. ضعف عضلات اطراف ستون فقرات
عضلات قوی نقش حمایت‌کننده دارند. اگر این عضلات ضعیف باشند، فشار روی مفاصل بیشتر شده و احتمال خشکی و درد افزایش می‌یابد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
خشکی صبحگاهی همیشه یک مشکل ساده نیست. در موارد زیر لازم است حتما بررسی پزشکی انجام شود:
خشکی بیش از ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول بکشد.
همراه با درد شدید، تورم مفاصل یا محدودیت حرکتی باشد.
با کاهش وزن، تب یا خستگی مفرط همراه باشد.
سن بیمار کمتر از ۴۰ سال است و خشکی به مرور در حال بدتر شدن است.
سابقه خانوادگی بیماری‌های التهابی مفصلی وجود دارد.
روش‌های تشخیص
برای افتراق علل مختلف خشکی ستون فقرات، پزشک معمولا اقدامات زیر را انجام می‌دهد:
معاینه فیزیکی شامل بررسی دامنه حرکتی، حساسیت نقاط مختلف و قدرت عضلات.
تصویربرداری مانند رادیوگرافی ساده، ام آر آی یا سی تی اسکن در صورت نیاز.
آزمایش‌های خونی برای بررسی علائم التهابی یا بیماری‌های روماتیسمی.
تشخیص دقیق بسیار مهم است زیرا درمان بر اساس علت تفاوت زیادی خواهد داشت.
درمان خشکی ستون فقرات
۱. تغییر سبک زندگی و حرکات روزانه
انجام حرکات کششی ملایم پس از بیدار شدن.
پیاده‌روی یا نرمش سبک برای افزایش جریان خون.
حفظ وزن مناسب برای کاهش فشار روی مفاصل.
۲. فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی
فیزیوتراپی می‌تواند با استفاده از تمرینات اختصاصی، گرما درمانی و الکتروتراپی به کاهش خشکی کمک کند. تقویت عضلات اطراف ستون فقرات از عوامل کلیدی در بهبود است.
۳. داروها
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی برای کاهش التهاب و درد.
در موارد خاص، داروهای روماتیسمی یا بیولوژیک تحت نظر پزشک متخصص روماتولوژی.
۴. اصلاح وضعیت خواب
استفاده از تشک طبی با سختی متوسط.
انتخاب بالش مناسب که انحنای طبیعی گردن را حفظ کند.
اجتناب از خوابیدن طولانی در وضعیت نامناسب.
۵. درمان‌های پیشرفته‌تر
در موارد مقاوم به درمان، بسته به علت زمینه‌ای ممکن است تزریق داخل مفصلی یا حتی جراحی مورد نیاز باشد. این تصمیم‌ها باید پس از بررسی دقیق توسط متخصص مغز و اعصاب یا ارتوپدی گرفته شود.
پیشگیری از خشکی ستون فقرات
ورزش منظم مانند شنا و یوگا برای افزایش انعطاف‌پذیری.
پرهیز از نشستن طولانی و داشتن استراحت‌های کوتاه در طول روز.
مصرف کافی آب برای حفظ سلامت دیسک‌ها.
توجه به ارگونومی محیط کار و نحوه نشستن پشت میز.
جمع‌بندی
خشکی ستون فقرات در صبح پدیده‌ای شایع است و در بسیاری موارد ناشی از بی‌حرکتی طولانی یا تغییرات ساده مفصلی است. اما اگر این خشکی طولانی‌مدت، همراه با درد یا علائم هشداردهنده باشد، می‌تواند نشانه بیماری‌های مهمی مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان باشد. تشخیص دقیق و درمان به موقع از پیشرفت عوارض جلوگیری می‌کند.
به عنوان پزشک توصیه می‌کنم اگر شما یا اطرافیانتان دچار خشکی مداوم و آزاردهنده ستون فقرات هستید، آن را ساده نگیرید و برای بررسی تخصصی اقدام کنید. درمان به موقع نه تنها کیفیت زندگی شما را بهبود می‌بخشد بلکه از آسیب‌های جدی آینده پیشگیری خواهد کرد.
