✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.

مقدمه

تنگی شدید کانال نخاعی یکی از مشکلات جدی ستون فقرات است که در صورت بی توجهی می تواند منجر به دردهای مزمن، اختلال حرکتی و حتی آسیب عصبی دائمی شود. بسیاری از بیماران زمانی مراجعه می کنند که علائم شدت گرفته و کیفیت زندگی آنها به طور قابل توجهی کاهش یافته است. در این مطلب تلاش می کنم به زبان ساده اما علمی توضیح دهم تنگی کانال نخاعی چیست، چرا ایجاد می شود، چه زمانی خطرناک است و چه روش هایی برای درمان آن وجود دارد.

تنگی کانال نخاعی چیست

کانال نخاعی فضایی استخوانی در ستون فقرات است که نخاع و ریشه های عصبی از داخل آن عبور می کنند. زمانی که این فضا به هر دلیل تنگ شود، فشار مستقیم یا غیرمستقیم روی اعصاب ایجاد می شود. اگر این تنگی شدید باشد، عملکرد طبیعی عصب مختل شده و علائم عصبی بروز می کند.

تنگی کانال می تواند در ناحیه گردن، پشت یا کمر رخ دهد اما شایع ترین نوع آن در ناحیه کمری دیده می شود. در موارد شدید، حتی راه رفتن کوتاه یا ایستادن چند دقیقه ای برای بیمار دشوار می شود.

تنگی شدید کانال نخاعی به چه معناست

وقتی می گوییم تنگی شدید، منظور کاهش قابل توجه قطر کانال نخاعی است به طوری که فضای ایمن اطراف نخاع یا ریشه های عصبی از بین رفته باشد. در این وضعیت معمولا علائم پیشرونده هستند و با درمان های ساده برطرف نمی شوند.

در تصویربرداری MRI، تنگی شدید معمولا با فشردگی واضح کیسه دورال، تماس مستقیم دیسک یا استخوان با عصب و گاهی تغییر سیگنال نخاع دیده می شود. این مرحله نیازمند بررسی دقیق توسط جراح ستون فقرات است.

علت های شایع تنگی شدید کانال نخاعی

تنگی کانال معمولا یک بیماری ناگهانی نیست و در اغلب موارد حاصل تغییرات تدریجی است. مهم ترین علل آن عبارتند از:

فرسایش و ساییدگی مهره ها به دلیل افزایش سن
بیرون زدگی یا پارگی دیسک بین مهره ای
ضخیم شدن لیگامان ها به ویژه لیگامان فلاووم
ایجاد زائده های استخوانی یا استئوفیت
لغزش مهره ها روی هم
جراحی های قبلی ستون فقرات
بدشکلی های مادرزادی ستون فقرات

در بسیاری از بیماران، ترکیبی از این عوامل باعث تنگی شدید می شود.

علائم تنگی شدید کانال نخاعی

علائم بسته به محل درگیری متفاوت است اما در موارد شدید معمولا الگوی مشخصی دارد.

در تنگی کانال کمری:
درد کمر که به پاها تیر می کشد
بی حسی یا گزگز در پاها
ضعف عضلات پا
سنگینی یا خستگی زودرس هنگام راه رفتن
کاهش توان راه رفتن و نیاز به نشستن مکرر
بهبود نسبی علائم با خم شدن به جلو

در تنگی کانال گردنی:
درد گردن با انتشار به دست ها
بی حسی یا گزگز انگشتان
ضعف دست ها و کاهش دقت حرکتی
اختلال در راه رفتن
در موارد پیشرفته اختلال در کنترل ادرار یا مدفوع

این علائم هشدار جدی هستند و نیاز به بررسی فوری دارند.

چه زمانی تنگی کانال خطرناک محسوب می شود

اگر تنگی کانال باعث فشار پایدار بر نخاع یا ریشه های عصبی شود، خطر آسیب دائمی وجود دارد. علائم هشداردهنده شامل موارد زیر است:

ضعف پیشرونده اندام ها
اختلال تعادل و افتادن مکرر
بی اختیاری ادرار یا مدفوع
بی حسی گسترده یا دوطرفه
دردی که با درمان دارویی کنترل نمی شود

در این شرایط، تأخیر در درمان می تواند باعث آسیب برگشت ناپذیر عصبی شود.

روش های تشخیص تنگی شدید کانال نخاعی

تشخیص دقیق بر اساس ترکیب شرح حال، معاینه بالینی و تصویربرداری انجام می شود.

مهم ترین روش های تشخیصی عبارتند از:

ام آر آی ستون فقرات که دقیق ترین روش بررسی است
سی تی اسکن در موارد خاص یا بررسی استخوان
رادیوگرافی ساده برای بررسی ناپایداری یا لغزش مهره
نوار عصب و عضله در صورت شک به آسیب عصبی پیشرفته

در معاینه بالینی، بررسی قدرت عضلات، رفلکس ها و الگوی راه رفتن اهمیت زیادی دارد.

درمان تنگی شدید کانال نخاعی

انتخاب روش درمان به شدت علائم، میزان فشار روی اعصاب و شرایط عمومی بیمار بستگی دارد.

درمان غیرجراحی
در موارد خفیف تا متوسط یا زمانی که علائم پیشرفته نیست، می توان از روش های غیرجراحی استفاده کرد:

داروهای ضد التهاب و شل کننده عضلانی
فیزیوتراپی هدفمند
اصلاح سبک زندگی و پرهیز از حرکات تشدید کننده
تزریق اپیدورال در موارد انتخاب شده

این روش ها درمان قطعی محسوب نمی شوند اما می توانند علائم را کنترل کنند.

درمان جراحی
در تنگی شدید کانال نخاعی، به ویژه زمانی که ضعف عصبی وجود دارد، جراحی بهترین و گاهی تنها گزینه موثر است.

هدف جراحی، برداشتن فشار از روی نخاع و ریشه های عصبی است. بسته به شرایط بیمار، روش های مختلفی استفاده می شود مانند:

لامینکتومی یا برداشتن بخشی از استخوان برای آزادسازی کانال
دیسککتومی در صورت وجود دیسک بیرون زده
فیوزن یا تثبیت مهره ها در صورت ناپایداری

انتخاب روش جراحی باید کاملا فردمحور و بر اساس تصاویر، سن، وضعیت عمومی و سطح فعالیت بیمار انجام شود.

آیا جراحی همیشه موفق است

در صورت انتخاب صحیح بیمار و انجام جراحی توسط جراح باتجربه، میزان بهبود علائم بسیار بالاست. در اغلب بیماران درد کاهش می یابد و کیفیت زندگی به طور محسوسی بهتر می شود. با این حال، اگر آسیب عصبی طولانی مدت باشد، ممکن است بهبودی کامل حاصل نشود.

به همین دلیل، زمان مراجعه و تصمیم گیری نقش بسیار مهمی دارد.

زندگی بعد از درمان تنگی کانال نخاعی

پس از درمان مناسب، رعایت برخی اصول برای جلوگیری از عود بیماری ضروری است:

کنترل وزن
فعالیت بدنی منظم و اصولی
تقویت عضلات مرکزی بدن
پرهیز از نشستن یا ایستادن طولانی
پیگیری منظم پزشکی

بسیاری از بیماران پس از درمان صحیح می توانند به زندگی فعال و بدون درد بازگردند.

جمع بندی

تنگی شدید کانال نخاعی یک بیماری جدی اما قابل درمان است. تشخیص به موقع، انتخاب روش درمان مناسب و مراجعه به جراح باتجربه نقش تعیین کننده ای در نتیجه درمان دارد. نادیده گرفتن علائم یا تأخیر در درمان می تواند منجر به آسیب دائمی شود. اگر دچار دردهای مداوم، ضعف یا اختلال حرکتی هستید، بررسی تخصصی را به تعویق نیندازید.