✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.

مقدمه

دردی که از کمر شروع می شود و به باسن، ران و حتی ساق پا تیر می کشد، یکی از شایع ترین دلایلی است که بیماران را به مطب جراح مغز و اعصاب می کشاند. بسیاری از افراد این درد را به نام سیاتیک می شناسند، اما واقعیت این است که هر درد کمری یا پادردی سیاتیک نیست. تشخیص درست سیاتیک اهمیت زیادی دارد، چون نوع درمان، شدت پیگیری و حتی تصمیم برای جراحی به همین تشخیص وابسته است. در این مطلب، از نگاه یک پزشک و با زبان ساده توضیح می دهم چطور بفهمید واقعا دچار سیاتیک شده اید یا خیر و چه نشانه هایی زنگ خطر محسوب می شوند.
 

سیاتیک دقیقا چیست؟

سیاتیک نام یک بیماری مستقل نیست. سیاتیک به مجموعه ای از علائم گفته می شود که در اثر تحریک، فشار یا آسیب به عصب سیاتیک ایجاد می شوند. عصب سیاتیک بزرگ ترین عصب بدن است که از پایین ستون فقرات شروع می شود، از لگن عبور می کند و تا پشت ران، ساق و کف پا ادامه دارد.
وقتی این عصب تحت فشار قرار بگیرد، درد و علائمی در مسیر آن ایجاد می شود. به همین دلیل درد سیاتیک معمولا فقط در کمر نمی ماند و به پا انتشار پیدا می کند.

اولین نشانه هایی که باید به آنها توجه کنید

بسیاری از بیماران می پرسند از کجا بفهمیم این درد، سیاتیک است یا فقط کمردرد ساده. چند نشانه مهم وجود دارد که اگر همزمان دیده شوند، احتمال سیاتیک را بالا می برند.

درد تیرکشنده به پا

مهم ترین علامت سیاتیک، درد تیرکشنده یا سوزشی است که از کمر یا باسن شروع می شود و به پشت ران، ساق پا یا حتی انگشتان پا می رسد. این درد معمولا یک طرفه است، یعنی فقط در پای راست یا چپ احساس می شود.

دردی که با نشستن بدتر می شود

در بسیاری از افراد مبتلا به سیاتیک، نشستن طولانی مدت درد را تشدید می کند. برخلاف کمردردهای عضلانی که با استراحت بهتر می شوند، درد سیاتیک ممکن است با نشستن یا خم شدن بیشتر شود.

احساس برق گرفتگی یا سوزن سوزن شدن

اگر در مسیر پا احساس گزگز، مورمور یا برق گرفتگی دارید، این نشانه درگیری عصب است. دردهای عضلانی معمولا چنین حسی ایجاد نمی کنند.

بی حسی یا کاهش حس در پا

در مواردی، بیمار متوجه می شود بخشی از ران، ساق یا کف پا بی حس شده یا حس آن نسبت به سمت دیگر کمتر است. این علامت نشان می دهد فشار روی عصب از مرحله درد ساده عبور کرده است.

ضعف عضلانی

اگر احساس می کنید پای شما زود خسته می شود، در بالا آوردن پنجه پا مشکل دارید یا موقع راه رفتن تعادل تان کم شده، باید جدی تر به سیاتیک شک کرد. ضعف عضلانی علامت مهمی است و نیاز به بررسی دقیق دارد.

تفاوت سیاتیک با کمردرد معمولی

یکی از اشتباهات رایج این است که هر درد کمر را سیاتیک بدانیم. کمردردهای ساده معمولا محدود به ناحیه کمر هستند، با تغییر وضعیت بهتر یا بدتر می شوند و به پا انتشار واضح ندارند.
در سیاتیک، درد مسیر مشخصی دارد و اغلب از کمر به سمت پا حرکت می کند. همچنین علائم عصبی مثل گزگز، بی حسی یا ضعف دیده می شود که در کمردردهای ساده وجود ندارد.

آیا درد باسن می تواند سیاتیک باشد؟

بله. در بسیاری از بیماران، درد اصلی در باسن احساس می شود و ممکن است ابتدا به کمر توجهی نداشته باشند. اگر درد باسن همراه با انتشار به پشت ران باشد، به خصوص اگر با نشستن طولانی بدتر شود، احتمال سیاتیک مطرح می شود.

چه زمانی درد پا سیاتیک نیست؟

هر دردی که به پا می زند، سیاتیک نیست. گرفتگی عضلات ران، مشکلات مفصل لگن، زانو یا حتی مشکلات عروقی می توانند باعث درد پا شوند.
اگر درد فقط هنگام راه رفتن ایجاد می شود و با ایستادن متوقف می شود، یا اگر درد همراه با تورم، تغییر رنگ پوست یا سردی پا است، باید به علل غیر عصبی فکر کرد.

تست های ساده ای که به تشخیص کمک می کنند

پزشکان در معاینه بالینی از تست های مشخصی استفاده می کنند. یکی از شناخته شده ترین آنها تست بالا آوردن پا در حالت خوابیده است. اگر با بالا آمدن پا، درد تیرکشنده در مسیر پا ایجاد شود، به نفع سیاتیک است.
البته این تست ها تشخیص قطعی نیستند و فقط به پزشک جهت می دهند.

نقش تصویربرداری در تشخیص سیاتیک

برای تشخیص دقیق علت سیاتیک، تصویربرداری اهمیت دارد. ام آر آی ستون فقرات کمری بهترین روش برای بررسی دیسک، تنگی کانال یا سایر فشارهای عصبی است.
لازم است بدانید که دیدن دیسک در ام آر آی به تنهایی به معنی سیاتیک نیست. مهم تطابق علائم بیمار با یافته های تصویربرداری است. اینجاست که تجربه پزشک نقش اصلی را دارد.

سیاتیک بیشتر به چه دلایلی ایجاد می شود؟

شایع ترین علت سیاتیک، بیرون زدگی دیسک کمر است. اما تنها علت نیست.
تنگی کانال نخاعی، لغزش مهره ها، اسپاسم شدید عضلات عمقی، آسیب های لگنی و حتی برخی تومورها می توانند باعث علائم سیاتیک شوند.
به همین دلیل تشخیص دقیق علت، قبل از شروع درمان اهمیت زیادی دارد.

چه زمانی باید حتما به پزشک مراجعه کرد؟

اگر درد پا بیش از چند هفته ادامه دارد و با درمان های ساده بهتر نشده است، مراجعه به پزشک ضروری است.
در صورت بروز ضعف واضح در پا، بی اختیاری ادرار یا مدفوع، یا بی حسی گسترده در ناحیه نشیمنگاه، مراجعه فوری و اورژانسی لازم است. این علائم می توانند نشانه فشار شدید روی اعصاب باشند.

آیا هر سیاتیکی نیاز به جراحی دارد؟

خیر. بخش زیادی از بیماران مبتلا به سیاتیک با درمان های غیر جراحی بهبود پیدا می کنند. استراحت اصولی، دارودرمانی هدفمند، فیزیوتراپی و اصلاح سبک زندگی در بسیاری از موارد موثر است.
جراحی فقط زمانی مطرح می شود که درد شدید و مقاوم به درمان باشد یا علائم عصبی پیشرونده مثل ضعف ایجاد شود.

جمع بندی از نگاه پزشک

برای اینکه بفهمیم سیاتیک داریم یا نه، باید به الگوی درد توجه کنیم، نه فقط شدت آن. درد تیرکشنده به پا، علائم عصبی، یک طرفه بودن درد و بدتر شدن با نشستن، همگی نشانه هایی هستند که به نفع سیاتیک اند.
تشخیص قطعی همیشه با معاینه دقیق و در صورت نیاز تصویربرداری انجام می شود. خوددرمانی طولانی یا نادیده گرفتن علائم عصبی می تواند باعث طولانی شدن درمان یا آسیب دائمی شود. اگر شک دارید، بهترین کار مراجعه به پزشک متخصص و بررسی اصولی است.