✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
به عنوان جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، این سوال را تقریبا هر روز از بیماران می شنوم. نگرانی کاملا طبیعی است. درد سیاتیک می تواند شدید، فرساینده و ناتوان کننده باشد و وقتی صحبت از جراحی به میان می آید، ترس از عوارض، بی حسی، فلج یا بدتر شدن درد ذهن بیمار را درگیر می کند. هدف این مطلب این است که بدون اغراق، بدون ترساندن و بدون ساده سازی افراطی، واقعیت علمی و بالینی جراحی سیاتیک را برای شما توضیح دهم.
سیاتیک دقیقا چیست و چرا گاهی به جراحی می رسد؟
سیاتیک یک بیماری مستقل نیست. سیاتیک علامت است. علامتی که به علت فشار یا تحریک عصب سیاتیک ایجاد می شود. شایع ترین علت آن بیرون زدگی دیسک کمری است، اما تنگی کانال نخاعی، لغزش مهره ها، التهاب شدید اطراف عصب یا به ندرت تومورها هم می توانند عامل باشند.
بیش از ۸۰ درصد بیماران مبتلا به سیاتیک با درمان غیرجراحی بهبود پیدا می کنند. یعنی استراحت نسبی، دارو، فیزیوتراپی هدفمند و اصلاح سبک زندگی. جراحی زمانی مطرح می شود که یکی از این شرایط وجود داشته باشد:
درد شدید و مداوم که به درمان های معمول پاسخ نداده
ضعف پیشرونده پا
بی حسی قابل توجه یا اختلال در راه رفتن
بی اختیاری ادرار یا مدفوع که یک وضعیت اورژانسی است
آیا عمل سیاتیک ذاتا خطرناک است؟
پاسخ کوتاه این است: خیر، اگر درست انتخاب شود و درست انجام شود.
اما پاسخ دقیق تر این است که هر عمل جراحی ریسک دارد، حتی ساده ترین آنها. تفاوت در میزان ریسک، احتمال عوارض و شدت آنهاست. جراحی سیاتیک جزو جراحی های رایج ستون فقرات محسوب می شود و در صورت انجام توسط جراح باتجربه و انتخاب صحیح بیمار، جزو اعمال کم خطر تا متوسط قرار می گیرد.
عوامل موثر بر خطرناک بودن عمل سیاتیک
خطر جراحی برای همه بیماران یکسان نیست. چند عامل اصلی ریسک را کم یا زیاد می کنند:
علت سیاتیک
جراحی دیسک ساده با تنگی شدید کانال نخاعی یا جراحی های چند سطحی قابل مقایسه نیست.مدت زمان فشار روی عصب
هرچه عصب مدت بیشتری تحت فشار باشد، احتمال برگشت کامل علائم کمتر می شود، حتی اگر جراحی بی نقص باشد.وضعیت عمومی بیمار
دیابت کنترل نشده، سیگار، اضافه وزن شدید و پوکی استخوان ریسک عوارض را بالا می برند.تجربه جراح
تجربه عملی جراح ستون فقرات نقش تعیین کننده دارد. بسیاری از عوارض به تکنیک نادرست برمی گردد نه خود جراحی.
عوارض احتمالی عمل سیاتیک
بیان عوارض به معنای ترساندن نیست، بلکه بخشی از تصمیم آگاهانه است.
| عارضه | توضیح | شیوع تقریبی |
|---|---|---|
| عفونت | معمولا سطحی و قابل درمان | کمتر از ۲ درصد |
| نشت مایع نخاعی | در صورت آسیب پرده دور نخاع | ۱ تا ۳ درصد |
| بازگشت دیسک | عود بیرون زدگی دیسک | ۵ تا ۱۰ درصد |
| باقی ماندن درد | به علت آسیب طولانی مدت عصب | متغیر |
| آسیب عصبی شدید | بسیار نادر | کمتر از ۰.۵ درصد |
در تجربه بالینی، آسیب عصبی دائمی بسیار نادر است و اغلب نگرانی بیماران بیشتر از احتمال واقعی آن است.
آیا ممکن است بعد از عمل بدتر شوم؟
در درصد کمی از بیماران، درد موقتا بعد از عمل افزایش پیدا می کند که معمولا ناشی از التهاب عصب است و طی چند هفته فروکش می کند. بدتر شدن دائمی علائم بسیار نادر است و اغلب در شرایطی رخ می دهد که:
تشخیص اولیه اشتباه بوده
جراحی دیر انجام شده
یا انتظار بیمار از جراحی غیرواقع بینانه بوده
جراحی باز یا کم تهاجمی؟
امروزه بسیاری از جراحی های سیاتیک به صورت میکروسکوپیک یا کم تهاجمی انجام می شود. این روش ها برش کوچکتر، درد کمتر بعد از عمل و بازگشت سریع تر به زندگی روزمره دارند. اما مهم است بدانید که روش جراحی باید بر اساس شرایط بیمار انتخاب شود، نه صرفا تبلیغات.
جراحی خوب، جراحی مناسب است، نه لزوما جدیدترین اسم.
چه زمانی عمل نکردن خطرناک تر از عمل کردن است؟
این نکته بسیار مهم است و کمتر به آن توجه می شود. در این شرایط تاخیر در جراحی می تواند خطرناک باشد:
ضعف پیشرونده پا
افتادگی مچ پا
بی اختیاری ادرار یا مدفوع
درد غیرقابل تحمل که زندگی روزمره را مختل کرده
در این موارد، نترسیدن از جراحی منطقی تر از ترسیدن است.
نقش تجربه پزشک در کاهش خطر
در عمل بالینی دیده ام بیمارانی که سال ها از درد رنج برده اند فقط به این دلیل که از جراحی ترسیده اند. در مقابل بیمارانی هم دیده ام که با انتخاب درست زمان جراحی، به زندگی عادی برگشته اند. تصمیم درست حاصل ترکیب تصویر برداری، معاینه دقیق عصبی و تجربه پزشک است، نه فقط جواب ام آر آی.
مراقبت های بعد از عمل و تاثیر آن بر نتیجه
بخشی از موفقیت جراحی به رفتار بیمار بعد از عمل برمی گردد:
شروع به موقع و اصولی فیزیوتراپی
پرهیز از نشستن های طولانی
کنترل وزن
ترک سیگار
تقویت عضلات مرکزی بدن
عدم رعایت این موارد می تواند بهترین جراحی را هم بی اثر کند.
جمع بندی از نگاه یک جراح
عمل سیاتیک ذاتا خطرناک نیست، اما بی حساب و کتاب هم نیست. وقتی جراحی با تشخیص درست، در زمان مناسب و توسط جراح باتجربه انجام شود، در اغلب موارد ایمن و موثر است. ترس بی دلیل از جراحی می تواند به آسیب دائمی عصب منجر شود، همان طور که جراحی بی مورد هم اشتباه است.
اگر درد سیاتیک شما طول کشیده، کیفیت زندگی تان را مختل کرده یا با ضعف و بی حسی همراه شده، مشورت تخصصی ضروری است. تصمیم نهایی باید بر اساس واقعیت پزشکی باشد، نه شنیده ها و ترس ها.
در نهایت، هدف از جراحی ستون فقرات نجات عصب است، نه صرفا برداشتن دیسک. همین نگاه است که ریسک را کاهش و نتیجه را ماندگار می کند.
