✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
 

بسیاری از بیماران با این شکایت مراجعه می کنند که درد اصلی آنها در پاشنه پا احساس می شود و تصور می کنند مشکل از کف پا، خار پاشنه یا تاندون آشیل است. در حالی که در بخشی از این افراد، منشا درد پاشنه پا در ستون فقرات و مسیر عصب سیاتیک قرار دارد. به این حالت اصطلاحا سیاتیک پاشنه پا گفته می شود.

سیاتیک به دردهایی گفته می شود که در مسیر عصب سیاتیک ایجاد می شوند. این عصب از پایین کمر شروع شده، از لگن و ران عبور می کند و تا ساق و کف پا ادامه دارد. بنابراین اگر این عصب در هر نقطه ای تحت فشار یا تحریک قرار بگیرد، درد می تواند تا پاشنه پا انتشار پیدا کند.
 

آیا هر درد پاشنه پا سیاتیک است؟

خیر. این نکته بسیار مهم است. همه دردهای پاشنه پا منشأ عصبی ندارند. بسیاری از دردهای پاشنه مربوط به مشکلات موضعی پا هستند، اما زمانی که درد پاشنه با علائم خاصی همراه باشد، باید به سیاتیک شک کرد.

علائمی که احتمال سیاتیک پاشنه پا را مطرح می کنند شامل موارد زیر است:

• درد تیرکشنده یا سوزشی که از کمر یا باسن شروع می شود

• انتشار درد به پشت ران، ساق و در نهایت پاشنه پا

• بی حسی، گزگز یا مورمور شدن پاشنه یا کف پا

• تشدید درد هنگام نشستن طولانی، خم شدن یا سرفه

• کاهش درد در حالت درازکش یا تغییر وضعیت بدن

در این شرایط، تمرکز درمان فقط روی پاشنه پا اشتباه است و باید ستون فقرات بررسی شود.

علت ایجاد سیاتیک پاشنه پا چیست؟

مهم ترین علت سیاتیک پاشنه پا، فشار روی ریشه های عصبی کمری به ویژه در سطوح L5 و S1 است. این ریشه ها نقش مستقیم در حس و حرکت ساق و کف پا دارند.

علل شایع عبارتند از:

• دیسک کمر به خصوص در سطوح L5 S1

• تنگی کانال نخاعی

• لغزش مهره ها

• التهاب یا اسپاسم شدید عضلات اطراف عصب

• آسیب های قدیمی ستون فقرات

• نشستن طولانی مدت با وضعیت نامناسب

در این شرایط، مغز درد را در ناحیه پاشنه پا احساس می کند، در حالی که مشکل اصلی بالاتر و در ستون فقرات قرار دارد.

تفاوت سیاتیک پاشنه پا با خار پاشنه

بسیاری از بیماران بین این دو دچار اشتباه می شوند. تشخیص درست، مسیر درمان را کاملا تغییر می دهد. جدول زیر تفاوت های مهم این دو را نشان می دهد.

این تفاوت ها در معاینه بالینی بسیار کمک کننده هستند.

سیاتیک پاشنه پا چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص دقیق، مهم ترین بخش درمان است. در مطب، ابتدا شرح حال کامل گرفته می شود و سپس معاینه عصبی انجام می گیرد. بررسی قدرت عضلات، رفلکس ها و حس پا اهمیت زیادی دارد.

در صورت نیاز، از روش های تصویربرداری استفاده می شود:

• ام آر آی کمری برای بررسی دیسک و ریشه های عصبی

• نوار عصب و عضله در موارد خاص

• عکس ساده ستون فقرات برای بررسی ساختار مهره ها

در بسیاری از موارد، ام آر آی نقش کلیدی در تشخیص دارد.

آیا سیاتیک پاشنه پا خطرناک است؟

در اغلب بیماران، سیاتیک پاشنه پا خطرناک نیست اما اگر درمان نشود، می تواند مزمن شود و کیفیت زندگی را کاهش دهد. در موارد نادر، فشار شدید روی عصب ممکن است باعث ضعف عضلانی یا اختلال در راه رفتن شود که نیاز به پیگیری فوری دارد.

علائمی که نیاز به مراجعه سریع دارند:

• ضعف پیشرونده پا

• بی اختیاری ادرار یا مدفوع

• درد شدید و غیرقابل تحمل

• بی حسی گسترده پا

در این شرایط نباید درمان را به تعویق انداخت.

درمان سیاتیک پاشنه پا چگونه است؟

درمان به شدت علائم و علت زمینه ای بستگی دارد. خوشبختانه اکثر بیماران بدون جراحی بهبود پیدا می کنند.

درمان های غیرجراحی

• اصلاح فعالیت های روزمره و کاهش نشستن طولانی

• داروهای ضد التهاب و شل کننده عضلانی طبق نظر پزشک

• فیزیوتراپی هدفمند برای ستون فقرات

• تمرینات کششی و تقویتی کنترل شده

• کاهش وزن در صورت اضافه وزن

• تزریق های کمری در موارد مقاوم

درمان جراحی

جراحی فقط در درصد کمی از بیماران لازم می شود. زمانی که درد شدید، مداوم و مقاوم به درمان باشد یا ضعف عصبی ایجاد شود، جراحی به عنوان آخرین گزینه مطرح می گردد.

هدف جراحی، برداشتن فشار از روی عصب و جلوگیری از آسیب دائمی است.

آیا ماساژ یا درمان های خانگی مفید هستند؟

در موارد خفیف، برخی اقدامات می توانند کمک کننده باشند اما جایگزین درمان پزشکی نیستند. استفاده خودسرانه از ماساژ شدید یا دستکاری ستون فقرات می تواند خطرناک باشد.

اقدامات نسبتا ایمن شامل:

• کمپرس گرم ملایم روی کمر

• اصلاح وضعیت خواب و نشستن

• پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین

هرگونه درمان دستی باید با نظر پزشک انجام شود.

نقش تجربه پزشک در درمان سیاتیک پاشنه پا

سیاتیک پاشنه پا یک تشخیص ساده نیست و نیاز به تجربه بالینی دارد. اشتباه در تشخیص می تواند باعث درمان های غیرضروری و طولانی شدن درد شود. بررسی همزمان ستون فقرات، مسیر عصب و علائم پا اهمیت زیادی دارد.

به عنوان جراح مغز و اعصاب و دیسک، تأکید من همیشه بر تشخیص دقیق، درمان مرحله ای و پرهیز از اقدامات غیرضروری بوده است. اعتماد بیمار زمانی شکل می گیرد که درمان بر اساس علم، تجربه و واقعیت بالینی انجام شود نه حدس و آزمون و خطا.

جمع بندی

سیاتیک پاشنه پا یکی از علل پنهان درد پاشنه است که اغلب با مشکلات موضعی پا اشتباه گرفته می شود. اگر درد پاشنه همراه با علائم کمری، انتشار درد یا بی حسی باشد، بررسی ستون فقرات ضروری است. تشخیص به موقع و درمان اصولی می تواند از مزمن شدن درد و آسیب عصبی جلوگیری کند.

در صورت تداوم درد یا شک به سیاتیک، مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات بهترین و منطقی ترین تصمیم است.