✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه

دردی که از ناحیه کمر یا باسن شروع می شود و به پشت یا کنار زانو تیر می کشد، یکی از شایع ترین نشانه های درگیری عصب سیاتیک است. در بسیاری از بیماران، درد زانو تنها یک مشکل مفصلی نیست، بلکه حاصل فشار روی ریشه های عصبی ستون فقرات است. سال ها کار بالینی من نشان داده که تشخیص دقیق علت این درد، از هر درمانی مهم تر است. بسیاری از بیمارانی که ماه ها برای درد زانو درمان غیرمفصلی یا فیزیوتراپی موضعی دریافت کرده اند، در نهایت مشخص شده که مشکل اصلی آنها ریشه عصبی و دیسک کمر بوده است.

در این مقاله توضیح می دهم سیاتیک زانو دقیقا چیست، چه علائمی دارد، چگونه تشخیص داده می شود و بهترین درمان های آن چیست.
 

سیاتیک زانو چیست
سیاتیک زانو به درد یا بی حسی ای گفته می شود که در ناحیه زانو احساس می شود اما منشأ آن مفصل زانو نیست. عصب سیاتیک از کمر خارج می شود، از باسن عبور می کند، در پشت ران حرکت می کند و در نزدیک زانو به دو شاخه اصلی تبدیل می شود. هر گونه فشار روی این عصب می تواند درد را تا ناحیه زانو منتقل کند.

بیمار ممکن است احساس کند مشکل از زانو است، در حالی که در واقع عصب در مسیر بالاتر دچار التهاب یا گیر افتادگی شده است. این موضوع اهمیت زیادی دارد، زیرا درمان دردهای سیاتیکی متفاوت از درمان آسیب های مفصل زانو است.

علائم سیاتیک زانو
بر اساس تجربه بالینی، بیماران معمولا این نشانه ها را گزارش می کنند:

درد تیرکشنده از باسن یا پشت ران به سمت زانو
بی حسی یا خواب رفتگی در اطراف زانو
گزگز یا مورمور در قسمت خارجی یا پشتی زانو
ضعف عضلانی هنگام خم کردن یا صاف کردن زانو
دردی که با نشستن طولانی یا خم شدن تشدید می شود
احساسی که انگار زانو قفل می کند یا نمی تواند وزن را تحمل کند

به طور معمول، درد سیاتیک در یک پا دیده می شود، اما در مواردی که ریشه های عصبی دو طرف درگیر باشند، علائم دوطرفه نیز ممکن است.

سیاتیک زانو چه تفاوتی با درد واقعی زانو دارد
برای بیماران، تفاوت این دو معمولا واضح نیست. اما در معاینه تخصصی موارد زیر مشخص کننده است:

درد مفصلی زانو معمولا با حرکت مستقیم زانو تحریک می شود
درد سیاتیکی با خم شدن کمر، نشستن طولانی یا بلند کردن پا بدتر می شود
معمولا نقاط فشار واضح روی مفصل زانو وجود ندارد
احساس تیرکشنده یا برق گرفتگی نشانگر منشأ عصبی است
ضعف عضلانی همراه با درد، معمولا نشانه فشار روی ریشه عصب است

دلیل اصلی سیاتیک زانو
دلایل متعددی باعث سیاتیک می شود، اما سه علت در بیماران ایرانی بسیار شایع است:

دیسک کمر
شایع ترین علت سیاتیک زانو، بیرون زدگی یا پارگی دیسک کمر است. دیسک هایی که به ریشه های L4، L5 یا S1 فشار وارد می کنند، معمولا درد را به سمت زانو می فرستند. این بیماران اغلب هنگام خم شدن یا نشستن بیش از حد، درد شدیدتری را حس می کنند.

تنگی کانال نخاعی
در سنین بالاتر، کاهش فضای کانال نخاعی باعث فشار روی عصب می شود. این بیماران معمولا در هنگام راه رفتن درد بیشتری دارند اما با نشستن احساس آرامش می کنند.

التهاب یا اسپاسم عضلات باسن
عضله پیریفورمیس در باسن می تواند روی عصب سیاتیک فشار وارد کند. این وضعیت نسبت به دیسک کمتر خطرناک است اما علائم مشابه ایجاد می کند.

سیاتیک زانو چگونه تشخیص داده می شود
تشخیص درست، بزرگ ترین بخش درمان است. در خط اول من برای ارزیابی بیماران از روش های زیر استفاده می کنم:

معاینه کامل کمر، باسن، ران و زانو
بررسی الگوی راه رفتن
بررسی انعکاس های عصبی
تست بالا بردن پا که در بسیاری از بیماران مثبت می شود
ارزیابی محل دقیق درد

اگر بیمار علائم عصبی داشت یا درد وی مزمن بود، تصویربرداری لازم می شود. بهترین ابزار برای تشخیص دقیق، ام آر آی کمر است. در صورتی که بیمار سابقه درد زانو نیز داشته باشد، گاهی ام آر آی زانو هم انجام می شود تا مشکلات مفصلی رد شود.

درمان سیاتیک زانو
درمان به علت اصلی بستگی دارد. بسیاری از بیماران بدون نیاز به جراحی بهبود پیدا می کنند. درمان های استاندارد عبارتند از:

استراحت کنترل شده
استراحت طولانی به ضرر بیمار است، اما کاهش فعالیت های سنگین و اصلاح حرکات روزمره ضروری است.

داروهای ضد التهاب
داروهای غیراستروئیدی در کاهش التهاب عصب مؤثرند. مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک باشد.

فیزیوتراپی
درمان های حرکتی هدفمند برای کاهش فشار از روی عصب بسیار مؤثر هستند. تمرینات کششی همسترینگ، قدرتی کردن عضلات مرکزی و اصلاح الگوی حرکتی ستون فقرات از عناصر اصلی درمان هستند.

تزریق اپیدورال
در بیماران با التهاب شدید یا بیرون زدگی دیسک متوسط، تزریق داروی ضد التهاب در فضای اپیدورال می تواند درد را طی چند روز کاهش دهد. این روش غیرجراحی است و اگر درست انتخاب شود تأثیر قابل توجهی دارد.

درمان پیریفورمیس
در بیمارانی که علت اصلی فشار عضله باسن باشد، تزریق موضعی یا درمان دستی عضلات کمک کننده است.

جراحی
جراحی برای همه لازم نیست. تنها در موارد زیر جراحی ضروری می شود:

ضعف پیشرونده پا
بی اختیاری ادرار یا مدفوع
درد مقاوم به درمان بیش از ۶ تا ۱۲ هفته
فشار شدید دیسک روی ریشه عصبی

عمل جراحی معمولا به صورت میکروسرجری و از طریق برش کوچک انجام می شود.

پیشگیری از سیاتیک زانو
بخش مهم مراقبت، پیشگیری است. توصیه های کلیدی شامل:

حفظ وضعیت صحیح نشستن
تقویت عضلات شکم و کمر
اجتناب از نشستن طولانی
بلند کردن اجسام با زانو، نه با کمر
کنترل وزن
انجام منظم حرکات کششی همسترینگ

سیاتیک زانو چقدر طول می کشد
در بیشتر موارد، اگر علت فشار خفیف یا متوسط باشد، طی چند هفته تا چند ماه بهبود رخ می دهد. بیماران با دیسک شدید یا تنگی کانال معمولا زمان بیشتری برای درمان نیاز دارند. عامل تعیین کننده، شدت فشار و نحوه پاسخ بدن به درمان های محافظه کارانه است.

چه زمانی مراجعه به پزشک لازم است
اگر یکی از این موارد وجود دارد، مراجعه به جراح مغز و اعصاب ضروری است:

درد شدید و ناگهانی
بی حسی گسترده پا
ضعف هنگام راه رفتن
عدم بهبود بعد از سه تا چهار هفته
سابقه دیسک کمر
گرفتگی شدید عضلات ران و باسن
دردی که به زانو تیر می کشد و با داروهای ساده کم نمی شود

جمع بندی
درد زانو همیشه از مفصل زانو نیست. در بسیاری از بیماران، منشأ درد در ستون فقرات است و سیاتیک عامل اصلی آن است. تشخیص صحیح علت درد، مهم ترین قدم در درمان است. درمان سیاتیک زانو اغلب بدون جراحی امکان پذیر است، اما در موارد شدید یا طولانی، درمان های پیشرفته تری مانند تزریق یا جراحی مورد نیاز است. تشخیص زود هنگام، انتخاب درمان مناسب و پیگیری علمی روند بهبود، شانس بهبودی کامل را به شکل قابل توجهی افزایش می دهد.