✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
دردهای تیرکشنده از کمر تا ران، ساق و کف پا برای بسیاری از بیماران سوال ایجاد می کند که آیا این درد مربوط به رگ سیاتیک است یا مشکل دیگری در پا وجود دارد. من به عنوان جراح مغز و اعصاب در این متن به شکلی ساده و کاملا علمی توضیح می دهم که رگ سیاتیک کف پا چیست، چرا در کف پا احساس درد و گزگز ایجاد می کند، چه تفاوتی با بیماری های دیگر دارد و چه زمانی مراجعه پزشکی ضروری است. هدف این متن ارائه اطلاعات دقیقا کاربردی و قابل اعتماد برای مردم عادی است، بدون پیچیدگی های غیرضروری.
رگ سیاتیک چیست و چگونه به کف پا می رسد؟
سیاتیک یک رگ نیست. سیاتیک بزرگترین عصب بدن انسان است. این عصب از نخاع کمری خارج می شود، از باسن و پشت ران عبور می کند، به پشت ساق می رسد و در پایین ساق به دو شاخه اصلی تقسیم می شود:
عصب پرونئال
عصب تیبیال
شاخه تیبیال مسیر خود را تا کف پا ادامه می دهد و دوباره به چند شاخه کوچک تر تقسیم می شود. این شاخه های نهایی مسئول حس و حرکت بخش های مختلف کف پا هستند. بنابراین هر زمان فشاری روی عصب سیاتیک یا شاخه های انتهایی آن ایجاد شود، بیمار در کف پا علائم عصبی احساس می کند.
علائمی که نشان می دهد مشکل از رگ سیاتیک است
درد یا بی حسی کف پا همیشه ناشی از سیاتیک نیست. اما مجموعه علائم زیر بیشتر به نفع درگیری سیاتیک یا شاخه های آن است:
درد تیرکشنده از کمر به باسن و پشت ران
گزگز یا مورمور کف پا
احساس سوزش در لبه داخلی یا خارجی کف پا
کم شدن قدرت پنجه پا یا افتادگی خفیف انگشتان
احساس برق گرفتگی هنگام راه رفتن یا نشستن طولانی
کاهش حس لمس در پاشنه یا جلوی کف پا
اگر درد فقط در کف پا باشد و هیچ علامتی در ران و ساق وجود نداشته باشد، احتمال این که مشکل از سیاتیک باشد کمتر است و باید بررسی های جداگانه برای مشکلات کف پا انجام شود.
مهم ترین علت هایی که رگ سیاتیک روی کف پا اثر می گذارد
علت های درگیری کف پا به چند گروه مهم تقسیم می شوند:
دیسک کمر
بیشترین علت درگیری همان دیسک است. بیرون زدگی یا پارگی دیسک کمر روی ریشه های عصبی فشار وارد می کند. ریشه های عصبی L5 و S1 بیشترین ارتباط را با علائم کف پا دارند.
علائم مرتبط با ریشه L5
گزگز پشت پا تا روی پا
ضعف بالا آوردن انگشت شست
بی حسی لبه خارجی کف پا
علائم مرتبط با ریشه S1
درد تیرکشنده از پشت ران تا پاشنه
کاهش رفلکس آشیل
بی حسی پاشنه
تنگی کانال نخاعی یا تنگی سوراخ عصبی
در سنین بالاتر یا افراد با مشکلات ساختاری ستون فقرات، فضاهای خروج عصب تنگ می شود و باعث انتشار درد به کف پا می گردد.سندرم پیریفورمیس
در این حالت عصب سیاتیک در ناحیه باسن تحت فشار عضله پیریفورمیس قرار می گیرد. درد بیشتر باسنی است اما می تواند تا کف پا نیز برسد.مشکلات انتهایی عصب در کف پا
گاهی خود شاخه های کوچک عصب در کف پا آسیب می بینند اما بیمار تصور می کند که مشکل از سیاتیک است. مشکلاتی مثل نوروم مورتون یا التهاب رباط کف پایی نیز می توانند علامت مشابه ایجاد کنند. تشخیص این موارد نیاز به معاینه دقیق دارد.
چگونه بفهمیم درد کف پا سیاتیکی است یا نه؟
هر بیمار با درد کف پا نیاز به بررسی های زیر دارد:
معاینه بالینی
بررسی حس سطحی، قدرت عضلات کف پا، تست راه رفتن روی پنجه و پاشنه، تست سابجکتیو درد تیرکشنده
تست بلند کردن پا (SLR) که یکی از مهم ترین تست های سیاتیک است
تصویربرداری
ام آر آی کمری بهترین روش تشخیصی برای تعیین علت
گاهی ام آر آی ساق یا کف پا برای بیماری های موضعی لازم می شود
نوار عصب و عضله (EMG)
این آزمایش مشخص می کند آیا آسیب در ریشه عصبی است یا در شاخه های انتهایی عصب
درمان رگ سیاتیک که باعث درد کف پا شده است
درمان وابسته به علت است و همیشه از ساده ترین روش شروع می شود.
درمان های اولیه
داروهای ضد التهاب
داروهای مخصوص دردهای عصبی
فیزیوتراپی هدفمند
اصلاح نشستن و راه رفتن
کاهش فشارهای طولانی مدت روی کمر
تزریق های تخصصی
اگر درد شدید باشد یا بیمار به درمان های اولیه پاسخ ندهد، تزریق اپیدورال یا بلاک عصبی توصیه می شود.
جراحی
در موارد زیر انجام می شود:
فشار شدید دیسک روی ریشه عصبی
بی حسی پیشرونده
ضعف حرکتی
افتادگی پا
درگیری چند سطحی با علائم مقاوم
آیا درد کف پا همیشه به معنی سیاتیک است؟
خیر. در بسیاری از بیماران، مشکل کاملا موضعی و در کف پا است و هیچ ارتباطی با عصب سیاتیک ندارد. بیماری های زیر می توانند مشابه سیاتیک عمل کنند:
فاشیای کف پایی
نوروم مورتون
التهاب تاندون آشیل
مشکلات عروقی
مشکلات قند خون که روی اعصاب پا اثر می گذارد
تشخیص صحیح موضوع اصلی درمان است، چون هرکدام درمان متفاوتی دارند.
چه زمانی بیمار باید سریع مراجعه پزشکی کند؟
درد شدید که به پا می زند و با استراحت بهتر نمی شود
بی حسی واضح در کف پا
ضعف هنگام راه رفتن روی پنجه یا پاشنه
بی اختیاری ادرار یا مدفوع (اورژانسی)
افتادن مکرر جسم از دست به علت درد یا بی حسی ساق و کف پا
اگر این علائم وجود داشته باشد، مراجعه فوری لازم است چون تاخیر در درمان می تواند باعث آسیب عصبی دائمی شود.
جمع بندی
وقتی بیمار در کف پا درد، گزگز یا بی حسی دارد، اولین سوال این است که آیا مشکل از رگ سیاتیک است یا بیماری دیگری. سیاتیک یک عصب است که از کمر شروع می شود و تا کف پا ادامه دارد و هر فشاری روی مسیر آن می تواند باعث علائم در کف پا شود. تشخیص درست بر اساس معاینه دقیق، ام آر آی و نوار عصب انجام می شود. درمان از روش های ساده شروع می شود و فقط در موارد خاص نیاز به جراحی وجود دارد. هدف من این است که بیمار با اطلاعات درست و علمی تصمیم بگیرد و روند درمان را درست انتخاب کند.
