✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
دردهایی که در دوران بارداری ایجاد میشوند همیشه نشانه بیماری نیستند، اما وقتی درد از ناحیه کمر به باسن و پشت ران تیر میکشد، احتمال درگیری عصب سیاتیک مطرح میشود. من به عنوان جراح مغز و اعصاب و کسی که هر روز با بیماران مبتلا به دردهای سیاتیکی سروکار دارم، میدانم که این درد در دوران بارداری میتواند یکی از آزاردهنده ترین مشکلات مادران باشد. در این مطلب توضیح میدهم سیاتیک در بارداری چگونه ایجاد میشود، چه علائمی دارد، چه زمان باید جدی گرفته شود و بهترین روش های درمانی و مراقبتی چیست.
سیاتیک چیست و چرا در بارداری اتفاق می افتد
عصب سیاتیک از کمر شروع میشود و از باسن و پشت ران تا ساق پا ادامه دارد. فشار روی این عصب باعث ایجاد درد تیرکشنده و سوزشی میشود. در بارداری چند عامل اصلی این فشار را تشدید میکند:
افزایش وزن: هر چه وزن جنین بیشتر میشود، فشار بیشتری به مهره های کمری وارد میشود.
تغییر قوس کمر: شکم به سمت جلو سنگین میشود و مادر برای حفظ تعادل، کمر را بیش از حد گود میکند. این حالت به دیسک کمر و مفاصل فشار وارد میکند.
شل شدن رباط ها: هورمون ریلکسین در بارداری باعث شل شدن رباط های لگن میشود. این تغییر ممکن است پایداری ستون فقرات را کاهش دهد.
فشار مستقیم جنین: در ماه های پایانی، موقعیت جنین میتواند روی اعصاب ناحیه لگن و سیاتیک فشار وارد کند.
بر اساس تجربه بالینی، شایع ترین علت سیاتیک در بارداری برجسته شدن نسبی دیسک های کمری به دلیل افزایش فشار و تغییرات بیومکانیکی بدن مادر است.
علائم سیاتیک در دوران بارداری
علائم معمولا یک الگوی مشخص دارد. مواردی که بیشتر میبینیم شامل:
درد تیرکشنده از کمر به باسن و پشت ران
سوزش، گزگز یا بی حسی در مسیر عصب سیاتیک
ضعف خفیف پا یا احساس سنگینی پا
دردی که با نشستن طولانی، ایستادن طولانی یا تغییر وضعیت ناگهانی بدتر میشود
کاهش درد در حالت خوابیدن به پهلوی مخالف محل درد
این علائم معمولا یک طرفه هستند، اما گاهی هر دو پا را درگیر میکنند.
چه زمانی باید سیاتیک در بارداری را جدی گرفت
اگر این موارد وجود داشته باشد نیاز به ارزیابی فوری توسط متخصص دارید:
ضعف واضح پا
عدم کنترل ادرار یا مدفوع
درد غیرقابل تحمل
بی حسی گسترده در ناحیه بین پاها
تپش یا درد همراه با تب
این علائم میتوانند نشانه فشار شدید روی عصب یا درگیری جدی دیسک باشند.
روش های قطعی تشخیص
در دوران بارداری استفاده از ام آر آی در صورت نیاز و تشخیص پزشک امکان پذیر است و برای جنین ضرری ندارد. اما اغلب موارد با معاینه دقیق و بررسی علائم تشخیص داده میشود و نیازی به تصویربرداری نیست.
درمان سیاتیک در بارداری
هدف درمان، کاهش فشار از روی عصب سیاتیک و مدیریت درد بدون آسیب به مادر و جنین است. سال ها تجربه کار با بیماران باردار نشان میدهد بهترین روش ها عبارتند از:
درمان های غیر دارویی
اصلاح وضعیت بدن هنگام نشستن و ایستادن
استفاده از کمپرس گرم برای کاهش اسپاسم عضلات
استفاده از کمپرس سرد برای کاهش التهاب
استفاده از کمربند مخصوص بارداری برای کاهش فشار روی کمر
استراحت نسبی بدون بی تحرکی کامل
شنا و حرکات کششی ملایم کمری
ورزش های ایمن
حرکات کششی مناسب مانند:
کشش عضلات پشت ران
کشش کمر در حالت گربه گاو
تمرین های تقویت عضلات شکم و کف لگن تحت نظر متخصص
دارو درمانی
در بارداری مصرف دارو محدود است، اما در موارد شدید از داروهای مجاز طبق تشخیص پزشک استفاده میکنیم. مصرف خودسرانه دارو میتواند برای جنین خطرناک باشد.
فیزیوتراپی و درمان دستی
در بسیاری از مادران، فیزیوتراپی هدفمند موجب کاهش قابل توجه درد میشود. درمان دستی لگن نیز در برخی موارد موثر است، اما باید توسط فرد ماهر انجام شود.
درمان های ممنوعه در بارداری
تزریق های کمری بدون بررسی دقیق
داروهای ضد التهاب قوی
ورزش های پرفشار
حرکات پیچشی شدید کمر
انجام کارهای سنگین
این موارد میتوانند به مادر و جنین آسیب بزنند یا درد را تشدید کنند.
زایمان و سیاتیک
در اغلب موارد، بعد از زایمان فشار از روی ستون فقرات کاهش پیدا میکند و علائم سیاتیک نیز به مرور بهتر میشود. اما اگر مادر قبل از بارداری مشکل دیسک داشته باشد یا درد شدید و پایدار باشد، ممکن است نیاز به بررسی بیشتر بعد از دوران بارداری وجود داشته باشد.
پیشگیری از سیاتیک در بارداری
چند اقدام ساده میتواند احتمال بروز این مشکل را کم کند:
حفظ وزن مناسب قبل و هنگام بارداری
تقویت عضلات کمر و شکم قبل از بارداری
استفاده از بالش بارداری هنگام خواب
اجتناب از نشستن طولانی
بلند نکردن اجسام سنگین
ورزش منظم و ایمن زیر نظر متخصص
جمع بندی
سیاتیک در بارداری مشکلی شایع اما قابل کنترل است. علت اصلی آن تغییرات طبیعی بارداری است که به ستون فقرات و عصب سیاتیک فشار وارد می کند. با درمان های اصولی، اصلاح سبک زندگی و مراقبت صحیح، میتوان درد را به میزان قابل توجهی کاهش داد. در موارد شدید یا علائم هشدار دهنده، مراجعه به جراح مغز و اعصاب ضروری است.
