✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
سیاتیک یکی از شایع ترین دلایل دردهای تیرکشنده در ناحیه کمر، باسن و پا است. بسیاری از بیماران زمانی به من مراجعه می کنند که درد در ناحیه لگن شروع شده و به مرور به پا سرایت کرده است. در ظاهر ممکن است این درد با مشکلات عضلانی یا مفصلی اشتباه گرفته شود، اما وقتی درد از مسیر عصب سیاتیک ایجاد شود، نوع انتشار و شدت آن الگوی مشخص و قابل تشخیص دارد. در این مطلب به صورت کامل و دقیق توضیح می دهم علائم سیاتیک در ناحیه لگن چگونه است، چه تفاوتی با دردهای معمولی لگن دارد و چه زمانی لازم است فرد برای بررسی تخصصی مراجعه کند.
سیاتیک چیست و چرا به لگن مربوط می شود
عصب سیاتیک از پایین کمر شروع می شود، از وسط باسن عبور می کند، وارد لگن می شود و در نهایت به سمت ران و ساق ادامه پیدا می کند. به همین دلیل، هر فشاری روی این عصب، به خصوص در قسمت خروجی آن از لگن، می تواند باعث دردهای لگنی شود. بیشترین علت درگیری عصب سیاتیک، بیرون زدگی یا تورم دیسک کمر در ناحیه کمری است، اما گاهی گرفتگی عضلات عمقی لگن مثل عضله پیریفورمیس نیز می تواند عصب را تحت فشار قرار دهد.
به عنوان جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، در پرونده های بیمارانم بارها دیده ام که بیمار با شکایت از درد لگن مراجعه می کند اما منشا اصلی درد دیسک کمر است. تشخیص درست بسیار مهم است، زیرا درمان سیاتیک لگنی با درمان دردهای مکانیکی لگن کاملا متفاوت است.
علائم اصلی سیاتیک لگن
وقتی عصب سیاتیک در مسیر لگن تحریک یا فشرده می شود، الگوی مشخصی از علائم ایجاد می کند که در ادامه به تفکیک توضیح می دهم.
۱. درد تیرکشنده از کمر یا باسن به داخل لگن
درد سیاتیک معمولا ناگهانی و تیز است و بیمار آن را به صورت تیرکشنده توصیف می کند. اگر منشا فشار روی عصب در ناحیه کمر باشد، درد ابتدا در کمر احساس می شود و سپس وارد باسن و لگن می شود. اگر علت در خود لگن باشد، درد از همان ناحیه شروع می شود و به پایین پا می رسد.
درد لگن ناشی از سیاتیک، با دردهای عضلانی یا مفصلی تفاوت دارد. درد عضلانی معمولا محدود، مبهم و با فشار بیشتر می شود. در حالی که درد سیاتیکی همراه با انتشار و احساس کشیدگی در پا است.
۲. درد در مسیر باسن تا ران
بسیاری از بیماران هنگام نشستن طولانی، رانندگی یا خم شدن، احساس درد عمیق از وسط باسن تا داخل لگن دارند. این درد گاهی با ایستادن یا راه رفتن تشدید می شود. این الگو بیانگر فشار بر روی عصب سیاتیک در مسیر لگنی است.
۳. گزگز و بی حسی در لگن، ران یا ساق
فشار روی عصب، علاوه بر درد، علائم حسی هم ایجاد می کند. بیمار احساس گزگز، مورمور، سوزن سوزن شدن یا کرختی در ناحیه باسن، کنار ران یا پشت ساق دارد. این علائم فقط وقتی اتفاق می افتد که عصب درگیر باشد.
اگر بیمار فقط درد داشته باشد، احتمال درگیری عضلات یا مفصل لگن بیشتر است. اما وجود گزگز و بی حسی تقریبا همیشه به نفع سیاتیک است.
۴. ضعف عضلانی
در مراحل پیشرفته تر، بیمار احساس می کند که توان کافی برای بالا آوردن پا یا ایستادن طولانی ندارد.گاهی هنگام بالا رفتن از پله پا خالی می کند. این وضعیت نشانه آسیب بیشتر عصبی است و نیاز به بررسی فوری دارد.
۵. درد هنگام نشستن، به خصوص روی صندلی سفت
بسیاری از بیماران می گویند هنگام نشستن، به خصوص روی سطوح سفت، درد لگن تشدید می شود، اما هنگام ایستادن کمی بهتر می شود. این الگو معمولا در سندرم پیریفورمیس یا فشار مستقیم روی مسیر عصب در لگن دیده می شود و تفاوت آن با دیسک کمر در نوع انتشار درد است.
با این حال هر دو می توانند باعث سیاتیک لگنی شوند و برای تشخیص دقیق باید معاینه انجام شود.
۶. درد هنگام چرخاندن مفصل لگن
اگر چرخش لگن درد را تشدید کند اما درد با انتشار به ساق همراه باشد، احتمالا عصب سیاتیک درگیر شده است. اما اگر درد محدود به مفصل لگن باشد، احتمال آسیب های مفصلی بیشتر است.
۷. شدت متفاوت درد بین روز و شب
بعضی بیماران می گویند درد لگن شب ها و هنگام خواب شدیدتر می شود و مجبورند حالت بدن خود را تغییر دهند. علت این موضوع کاهش جریان خون و افزایش فشار داخلی بافتی در زمان خواب است که حساسیت عصب را بیشتر می کند.
تفاوت سیاتیک لگن با دردهای دیگر لگن
اشتباه رایج این است که هر درد لگن را سیاتیک تصور کنند. این اشتباه می تواند درمان را به تاخیر بیندازد. در این قسمت تفاوت های مهم را توضیح می دهم.
تفاوت با مشکلات مفصل لگن
در مشکلات مفصل لگن مثل آرتروز یا التهاب مفصل، درد بیشتر در کشاله ران احساس می شود و به ساق پا انتشار ندارد. همچنین درد با چرخش لگن بیشتر می شود ولی گزگز و بی حسی وجود ندارد.
تفاوت با دردهای عضلانی
درد عضلانی لگن با ماساژ و گرما بهتر می شود و معمولا ثابت نیست. درد عضلانی به صورت مبهم و فشارنده است، نه تیرکشنده.
تفاوت با فتق در ناحیه لگن
درد فتق معمولا هنگام فعالیت شدید می شود و با احساس برجستگی همراه است. اما سیاتیک الگوی عصبی دارد و معمولا همراه با گزگز و انتشار است.
علائم خطرناک سیاتیک لگن
اگر هر یک از موارد زیر وجود داشته باشد، نیاز به مراجعه فوری به متخصص ستون فقرات است:
ضعف ناگهانی در پا
بی اختیاری ادرار یا مدفوع
بی حسی دور ناحیه مقعد (علامت سوزنی زین)
درد شدید و غیرقابل تحمل
این موارد می توانند نشانه فشردگی شدید عصب یا سندرم دم اسب باشند که نیاز به درمان فوری دارد.
علت های ایجاد سیاتیک در ناحیه لگن
شایع ترین علل درگیری عصب سیاتیک که باعث درد لگن می شوند شامل موارد زیر است:
بیرون زدگی دیسک کمر
تنگی کانال نخاعی
آرتروز مهره های کمری
گرفتگی عضله پیریفورمیس
درگیری لیگامان ها و بافت های عمقی لگن
کیست یا توده های فشاری در مسیر عصب
تشخیص سیاتیک لگن
به عنوان جراح ستون فقرات، ابتدا با معاینه بالینی الگوی درد، مسیر انتشار و قدرت عضلانی را بررسی می کنم. سپس در صورت نیاز تصویربرداری دقیق مثل ام آر آی یا نوار عصب درخواست می شود. ترکیب معاینه و تصویر برداری امکان تشخیص قطعی را فراهم می کند.
درمان سیاتیک لگنی
در اغلب موارد، سیاتیک با درمان غیرجراحی بهبود پیدا می کند. درمان ها شامل:
داروهای ضد التهاب
فیزیوتراپی تخصصی
تقویت عضلات عمقی لگن
اصلاح سبک زندگی
تزریق اپیدورال یا اطراف عصب در موارد مقاوم
در نهایت اگر بیمار دچار ضعف عصبی یا درد شدید و طولانی باشد، درمان جراحی برای آزادسازی عصب انجام می شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
اگر درد بیش از یک هفته ادامه داشت، اگر به لگن و پا انتشار داشت، اگر گزگز یا بی حسی وجود داشت یا اگر فعالیت های روزمره مختل شد، مراجعه به متخصص ضروری است. تشخیص زودهنگام می تواند از آسیب بلندمدت عصب جلوگیری کند.
جمع بندی
سیاتیک لگن یکی از شایع ترین الگوهای درگیری عصب سیاتیک است و با درد تیرکشنده، گزگز، انتشار به پا و تشدید درد هنگام نشستن شناخته می شود. تشخیص این وضعیت فقط با معاینه پزشک و بررسی دقیق سابقه بیمار امکان پذیر است. درمان به موقع می تواند از پیشرفت علائم و نیاز به جراحی جلوگیری کند.
