✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
در این مطلب می خواهم به زبان ساده درباره بیماری لغزندگی مهره ها یا همان اسپوندیلولیستزیس برای شما توضیح دهم. این بیماری یکی از مشکلات رایج ستون فقرات است که می تواند باعث کمردرد، درد سیاتیک و محدودیت حرکتی شود. آگاهی از علت ها، علائم و روش های درمان آن به بیماران کمک می کند که مسیر درمانی خود را بهتر بشناسند.
اسپوندیلولیستزیس چیست؟
اسپوندیلولیستزیس به معنای سر خوردن یک مهره از جای اصلی خود روی مهره پایینی است. به عبارت ساده، مهره ای که باید در جای ثابت قرار داشته باشد، کمی به جلو یا عقب جابه جا می شود. این جابه جایی ممکن است خفیف باشد و هیچ علامتی ایجاد نکند یا در موارد شدید باعث فشار بر اعصاب و درد قابل توجه شود.
بیشتر مواقع این بیماری در قسمت پایین کمر (کمری) دیده می شود اما می تواند در گردن یا سایر بخش های ستون فقرات هم رخ دهد.
علت های شایع لغزندگی مهره ها
دلایل ایجاد اسپوندیلولیستزیس متنوع است اما مهم ترین آنها عبارتند از:
نقایص مادرزادی: بعضی افراد از بدو تولد دچار ضعف در بخش خاصی از مهره هستند که به مرور زمان باعث سر خوردن مهره می شود.
آسیب یا شکستگی: ضربه های ورزشی یا تصادفات می تواند مهره را ناپایدار کند.
سایش و فرسودگی ناشی از افزایش سن: در سنین بالاتر، دیسک ها و مفاصل ستون فقرات تحلیل می روند و مهره ها راحت تر جابه جا می شوند.
فعالیت های ورزشی سنگین: ورزش هایی مثل ژیمناستیک، وزنه برداری یا فوتبال آمریکایی به دلیل فشار مکرر روی کمر می توانند زمینه ساز این مشکل باشند.
مشکلات دیگر ستون فقرات: تومور یا عفونت ستون فقرات در موارد نادر می تواند علت لغزندگی مهره ها باشد.
علائم اسپوندیلولیستزیس
علائم این بیماری بسته به شدت جابه جایی و میزان فشار بر عصب ها متفاوت است. شایع ترین نشانه ها شامل:
کمردرد مزمن یا درد هنگام ایستادن و راه رفتن طولانی
انتشار درد به پاها (درد سیاتیک)
بی حسی یا گزگز در پاها
ضعف عضلانی در اندام تحتانی
گرفتگی عضلات پشت پا
کاهش توانایی در خم شدن یا انجام فعالیت های روزمره
بعضی بیماران ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند و بیماری آنها هنگام عکس برداری به طور تصادفی کشف شود.
روش های تشخیص
برای تشخیص دقیق، معمولا مراحل زیر انجام می شود:
معاینه بالینی: پزشک وضعیت حرکتی ستون فقرات، قدرت عضلانی و حس اندام ها را بررسی می کند.
عکس رادیولوژی ساده: بهترین روش برای دیدن جابه جایی مهره ها است.
MRI: برای بررسی وضعیت دیسک ها و فشار بر ریشه های عصبی استفاده می شود.
CT اسکن: در موارد خاص برای بررسی دقیق تر ساختار استخوانی کاربرد دارد.
درجات اسپوندیلولیستزیس
پزشکان شدت لغزندگی مهره ها را در 5 درجه تقسیم بندی می کنند:
درجه 1: جابه جایی کمتر از 25 درصد
درجه 2: جابه جایی بین 25 تا 50 درصد
درجه 3: جابه جایی بین 50 تا 75 درصد
درجه 4: جابه جایی بین 75 تا 100 درصد
درجه 5: جدا شدن کامل مهره از مهره زیرین (به ندرت رخ می دهد)
درجه بیماری تاثیر زیادی بر نوع درمان دارد.
درمان اسپوندیلولیستزیس
انتخاب روش درمان بستگی به شدت بیماری، سن بیمار، علائم و سبک زندگی دارد.
درمان غیر جراحی
در موارد خفیف و متوسط اغلب می توان بدون جراحی بیماری را کنترل کرد:
استراحت نسبی و پرهیز از حرکات سنگین
داروهای ضد التهاب و مسکن برای کاهش درد
فیزیوتراپی شامل تمرینات تقویتی و کششی برای عضلات کمر و شکم
استفاده از کمربند طبی برای حمایت از ستون فقرات در زمان های مشخص
تزریق داروهای ضد التهاب در اطراف عصب در صورت درد شدید
درمان جراحی
وقتی که درد بیمار با درمان های غیر جراحی کنترل نمی شود یا ضعف عصبی پیشرفت می کند، جراحی پیشنهاد می شود. هدف جراحی بازگرداندن ثبات به ستون فقرات و کاهش فشار روی اعصاب است. رایج ترین عمل ها شامل:
فیوژن یا جوش دادن مهره ها: مهره لغزیده به جای اصلی برگردانده شده و با استفاده از پیچ و میله ثابت می شود تا با گذر زمان جوش بخورد.
برداشتن فشار از روی عصب ها (لامینکتومی یا دکمپرسیون): در برخی موارد برای آزادسازی اعصاب نیاز به برداشتن بخشی از استخوان یا بافت اطراف است.
انتخاب روش جراحی به شرایط خاص هر بیمار وابسته است و باید توسط جراح ستون فقرات تصمیم گیری شود.
مراقبت های بعد از درمان
چه درمان جراحی انتخاب شود و چه غیر جراحی، رعایت نکات مراقبتی بسیار مهم است:
انجام منظم تمرینات توانبخشی
حفظ وزن مناسب
پرهیز از فعالیت های سنگین و حرکات ناگهانی
توجه به وضعیت صحیح بدن هنگام نشستن و خوابیدن
پیگیری منظم با پزشک برای بررسی روند بهبودی
پیشگیری از لغزندگی مهره ها
همه موارد اسپوندیلولیستزیس قابل پیشگیری نیست، اما می توان با رعایت اصولی خطر آن را کاهش داد:
تقویت عضلات مرکزی بدن با ورزش های مناسب
پرهیز از برداشتن اجسام سنگین به شکل نادرست
حفظ وضعیت صحیح بدن در محل کار و خانه
کنترل وزن و جلوگیری از چاقی
درمان به موقع مشکلات ستون فقرات
سخن پایانی
لغزندگی مهره ها بیماری نسبتا شایعی است که در صورت تشخیص به موقع و درمان مناسب، قابل کنترل و درمان است. اگر دچار کمردرد یا علائم گفته شده هستید، مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات بهترین اقدام است. من در مطب خود بارها دیده ام که بیماران با رعایت اصول درمانی ساده توانسته اند زندگی عادی و بدون درد داشته باشند. در موارد پیشرفته نیز جراحی با تکنیک های جدید نتایج بسیار خوبی به همراه دارد.
