✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
در این مطلب می‌خواهم درباره موضوعی صحبت کنم که بسیاری از بیماران از من می‌پرسند: «آیا دیسک کمر می‌تواند ژنتیکی باشد؟»
پاسخ کوتاه این است: بله، ژنتیک می‌تواند نقش مهمی در ابتلا به بیماری‌های دیسک کمر داشته باشد. اما این به آن معنا نیست که اگر در خانواده شما سابقه دیسک وجود دارد، حتما شما هم به این بیماری دچار می‌شوید. در ادامه، توضیح می‌دهم که ژنتیک چگونه بر دیسک کمر اثر می‌گذارد، چه عواملی احتمال بیماری را بیشتر می‌کنند و چگونه می‌توانید با آگاهی و مراقبت از بروز یا پیشرفت آن جلوگیری کنید.
دیسک کمر چیست؟
برای درک بهتر موضوع، ابتدا لازم است بدانیم دیسک کمر چیست. ستون فقرات از مهره‌ها تشکیل شده و بین هر دو مهره یک بالشتک انعطاف‌پذیر به نام دیسک بین‌مهره‌ای وجود دارد. این دیسک مانند کمک‌فنر عمل می‌کند و فشارهای ناشی از حرکت، بلند کردن اجسام و فعالیت‌های روزمره را جذب می‌کند.
وقتی این دیسک دچار آسیب یا بیرون‌زدگی شود، به آن بیماری دیسک کمر می‌گوییم. علائم می‌تواند شامل کمر درد، انتشار درد به پاها (سیاتیک)، بی‌حسی یا ضعف عضلانی باشد.
نقش ژنتیک در دیسک کمر
تحقیقات علمی طی دو دهه اخیر نشان داده‌اند که ژنتیک می‌تواند تا حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد در بروز مشکلات دیسک نقش داشته باشد. این به دلیل تغییرات در ساختار پروتئین‌ها و بافت‌های بین‌مهره‌ای است که از والدین به فرزندان منتقل می‌شود.
به زبان ساده، بعضی افراد از نظر ژنتیکی دیسک‌هایی دارند که:
زودتر دچار خشکی یا کاهش آب میان‌بافتی می‌شوند.
مقاومت کمتری در برابر فشار یا ضربه دارند.
سریع‌تر تحلیل می‌روند و مستعد پارگی هستند.
بنابراین اگر در خانواده نزدیک شما (پدر، مادر، خواهر یا برادر) سابقه جدی دیسک وجود دارد، باید بیشتر مراقب باشید.
عوامل غیرژنتیکی در کنار وراثت
ژنتیک به‌تنهایی تعیین‌کننده نیست. حتی اگر زمینه ژنتیکی داشته باشید، سبک زندگی شما می‌تواند شدت و زمان بروز بیماری را تغییر دهد. مهم‌ترین عوامل غیرژنتیکی عبارت‌اند از:
چاقی و اضافه وزن: فشار مداوم به دیسک‌ها.
بی‌تحرکی: ضعف عضلات نگهدارنده ستون فقرات.
فعالیت‌های سنگین و غلط: بلند کردن اجسام با وضعیت نامناسب.
سیگار کشیدن: کاهش خون‌رسانی به دیسک‌ها.
نشستن طولانی‌مدت: فشار مداوم بر دیسک‌های کمری.
به همین دلیل، حتی اگر زمینه ارثی داشته باشید، با اصلاح سبک زندگی می‌توانید ریسک ابتلا یا پیشرفت بیماری را کم کنید.
نشانه‌های دیسک کمر ژنتیکی
بیمارانی که زمینه ژنتیکی دارند معمولا زودتر از سایر افراد دچار علائم می‌شوند. برخی نشانه‌های مهم عبارت‌اند از:
بروز کمر درد در سنین پایین‌تر (۲۰ تا ۳۰ سالگی).
سابقه خانوادگی قوی از دیسک کمر یا گردن.
بیرون‌زدگی دیسک در چندین سطح ستون فقرات (نه فقط یک مهره).
بازگشت مکرر علائم پس از درمان‌های معمول.
اگر شما چنین شرایطی دارید، باید تحت نظر پزشک باشید و معاینات دوره‌ای انجام دهید.
آیا می‌توان از دیسک ژنتیکی جلوگیری کرد؟
واقعیت این است که نمی‌توان ژن‌ها را تغییر داد. اما می‌توان اثر آنها را کنترل و مدیریت کرد. توصیه‌های من به بیماران در معرض ریسک بالا عبارت‌اند از:
ورزش‌های سبک و منظم مانند شنا، پیاده‌روی و حرکات کششی مخصوص کمر.
تقویت عضلات شکم و کمر برای حمایت از ستون فقرات.
حفظ وزن مناسب و جلوگیری از چاقی.
اصلاح روش نشستن، ایستادن و بلند کردن اجسام.
ترک سیگار برای بهبود خون‌رسانی و تغذیه دیسک‌ها.
درمان دیسک کمر ژنتیکی
اگر دیسک کمر به دلیل زمینه ژنتیکی ایجاد شود، روش‌های درمان مشابه سایر بیماران است. انتخاب درمان بسته به شدت بیماری و شرایط فردی متفاوت است:
درمان‌های غیرجراحی
داروهای ضدالتهاب و شل‌کننده عضلات
فیزیوتراپی و تمرینات کششی
تزریق‌های کمری در موارد خاص
جراحی
در مواردی که درد شدید، بی‌حسی یا ضعف پاها بهبود نیابد یا کنترل ادرار و مدفوع مختل شود، جراحی ضرورت پیدا می‌کند. روش‌های جراحی امروزه بسیار پیشرفته و کم‌تهاجمی‌تر از گذشته هستند.
تجربه من به‌عنوان جراح
در طول سال‌ها درمان بیماران، بارها دیده‌ام که در یک خانواده، چند نفر با فاصله زمانی کم دچار دیسک کمر شده‌اند. مثلا برادر و خواهر جوانی که هر دو در دهه سوم زندگی نیاز به درمان پیدا کردند. این تجربه نشان می‌دهد که وراثت واقعا اهمیت دارد.
اما در همین بیماران هم مشاهده کرده‌ام که کسانی که سبک زندگی سالم‌تری داشته‌اند، دیرتر و با شدت کمتری دچار مشکل شده‌اند. بنابراین نقش پیشگیری را نباید دست‌کم گرفت.
جمع‌بندی
دیسک کمر می‌تواند جنبه ژنتیکی داشته باشد و احتمال ابتلا در افرادی که سابقه خانوادگی دارند بیشتر است.
ژنتیک به‌تنهایی تعیین‌کننده نیست؛ سبک زندگی و مراقبت‌های فردی بسیار مهم هستند.
تشخیص و درمان باید زیر نظر پزشک متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات انجام شود.
اگر در خانواده شما سابقه دیسک وجود دارد، بهتر است مراقبت بیشتری داشته باشید و با ورزش، وزن مناسب و عادات درست، سلامت ستون فقرات خود را حفظ کنید.
