✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
در این مطلب می‌خواهم به زبانی ساده اما دقیق درباره یکی از مشکلات شایع ستون فقرات یعنی تنگی کانال نخاعی صحبت کنم و توضیح بدهم که چه ارتباطی بین این عارضه و دیسک کمر وجود دارد. هدف من این است که شما به عنوان یک فرد غیر پزشک، بتوانید مفهوم بیماری، علائم و روش‌های درمان را به خوبی درک کنید و در صورت نیاز بهترین تصمیم را برای سلامت خود بگیرید.
تنگی کانال نخاعی چیست؟
ستون فقرات از چند مهره تشکیل شده که در مرکز آن‌ها مجرایی به نام کانال نخاعی قرار دارد. نخاع و ریشه‌های عصبی درون این کانال عبور می‌کنند و مسئول انتقال پیام‌های عصبی از مغز به اندام‌ها هستند.
وقتی به هر دلیلی این کانال باریک شود و فضای کافی برای نخاع و اعصاب وجود نداشته باشد، به آن تنگی کانال نخاعی گفته می‌شود. این تنگی باعث فشار روی اعصاب و در نتیجه بروز درد، بی‌حسی یا حتی ضعف عضلات می‌شود.
نقش دیسک کمر در تنگی کانال نخاعی
یکی از دلایل مهم تنگی کانال نخاعی بیرون‌زدگی یا فتق دیسک کمر است.
دیسک بین مهره‌ای مانند بالشتکی نرم عمل می‌کند و مانع برخورد مهره‌ها با یکدیگر می‌شود. اما در اثر افزایش سن، حرکات نادرست یا فشارهای مکرر، دیسک دچار آسیب می‌شود و به سمت کانال نخاعی بیرون می‌زند. این بیرون‌زدگی فضای کانال را تنگ کرده و روی نخاع یا ریشه‌های عصبی فشار وارد می‌کند.
به همین دلیل بسیاری از بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی در واقع سابقه مشکلات دیسک کمر دارند یا همزمان با آن دچار فتق دیسک نیز هستند.
عوامل ایجاد کننده تنگی کانال نخاعی
دلایل تنگی کانال نخاعی متنوع است اما مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
افزایش سن: شایع‌ترین علت. با بالا رفتن سن، دیسک‌ها آب خود را از دست می‌دهند و رباط‌ها و استخوان‌ها دچار تغییر شکل می‌شوند.
بیرون‌زدگی دیسک کمر: دیسک آسیب‌دیده می‌تواند مستقیما فضای کانال را تنگ کند.
ضخیم شدن رباط‌ها: رباط‌هایی که در ستون فقرات قرار دارند در برخی افراد ضخیم و سفت می‌شوند.
آرتروز مفاصل مهره‌ای: تغییرات مفصلی ناشی از آرتروز باعث ایجاد زوائد استخوانی می‌شود.
آسیب‌ها و شکستگی‌ها: حوادثی مانند تصادف می‌تواند موجب تغییر شکل مهره‌ها شود.
بیماری‌های مادرزادی: برخی افراد از ابتدا کانال نخاعی باریک‌تری دارند.
علائم تنگی کانال نخاعی
علائم این بیماری به شدت و محل تنگی بستگی دارد، اما شایع‌ترین نشانه‌ها شامل موارد زیر است:
درد کمر که با ایستادن یا راه رفتن بدتر می‌شود.
درد سیاتیک یا تیر کشیدن درد از کمر به پا.
بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن پاها.
ضعف عضلات پا.
کاهش تعادل و مشکل در راه رفتن، به ویژه در مسافت‌های طولانی.
در موارد شدید، ممکن است اختلال در کنترل ادرار و مدفوع نیز رخ دهد که نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد.
تشخیص تنگی کانال نخاعی
برای تشخیص دقیق، پزشک علاوه بر گرفتن شرح حال و معاینه بالینی از روش‌های تصویربرداری نیز استفاده می‌کند:
MRI: بهترین روش برای مشاهده دیسک و میزان فشار روی نخاع.
سی تی اسکن: مناسب برای بررسی استخوان‌ها و زوائد استخوانی.
رادیوگرافی ساده: کمک‌کننده برای بررسی تغییر شکل کلی مهره‌ها.
تشخیص صحیح اهمیت زیادی دارد زیرا علائم تنگی کانال نخاعی ممکن است شبیه بیماری‌های دیگر باشد.
روش‌های درمان تنگی کانال نخاعی
درمان بسته به شدت بیماری و وضعیت بیمار انتخاب می‌شود. به طور کلی دو دسته روش وجود دارد:
درمان‌های غیر جراحی
استراحت نسبی و اصلاح سبک زندگی
داروهای ضد التهاب و شل‌کننده عضلات
فیزیوتراپی و ورزش‌های تقویتی
تزریق دارو در اطراف نخاع برای کاهش التهاب و درد
این روش‌ها بیشتر برای بیماران با علائم خفیف تا متوسط مناسب هستند.
درمان‌های جراحی
وقتی روش‌های غیر جراحی موثر نباشد یا علائم شدید و پیش‌رونده باشند، جراحی توصیه می‌شود.
انواع روش‌های جراحی عبارتند از:
لامینکتومی: برداشتن بخشی از استخوان یا رباط برای ایجاد فضای بیشتر.
دیسکتومی: خارج کردن بخش بیرون‌زده دیسک.
فیوزن یا جوش دادن مهره‌ها: برای تثبیت مهره‌های ناپایدار.
جراحی‌های کم تهاجمی که با برش کوچک و آسیب کمتر به بافت‌ها انجام می‌شوند.
انتخاب روش مناسب کاملا وابسته به شرایط بیمار و نظر جراح است.
پیشگیری از تنگی کانال نخاعی
همه موارد قابل پیشگیری نیستند، اما با رعایت چند نکته می‌توان خطر را کاهش داد:
حفظ وزن مناسب برای جلوگیری از فشار زیاد بر ستون فقرات.
انجام ورزش‌های منظم به ویژه تمرینات کششی و تقویتی.
رعایت اصول درست نشستن و بلند کردن اجسام.
پرهیز از فعالیت‌های سنگین و ناگهانی.
مراجعه زودهنگام به پزشک در صورت بروز درد کمر یا علائم عصبی.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما یا اطرافیانتان دچار علائمی مانند درد مداوم کمر، بی‌حسی پاها، مشکل در راه رفتن یا اختلال در کنترل ادرار هستید، لازم است حتما توسط جراح مغز و اعصاب یا متخصص ستون فقرات معاینه شوید. هر چه درمان زودتر آغاز شود، احتمال بهبود بیشتر خواهد بود.
جمع‌بندی
تنگی کانال نخاعی یک بیماری شایع ستون فقرات است که می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. دیسک کمر نقش مهمی در ایجاد این عارضه دارد و در بسیاری از بیماران همزمان وجود دارد. شناخت علائم، مراجعه به موقع به پزشک و انتخاب روش درمانی مناسب می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کند.
به عنوان یک جراح مغز و اعصاب، تاکید می‌کنم که خوددرمانی یا بی‌توجهی به علائم می‌تواند باعث پیشرفت بیماری شود. بنابراین اگر دچار نشانه‌های ذکر شده هستید، مشاوره تخصصی را جدی بگیرید.
