✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
در طول سال ها تجربه ام به عنوان پزشک متخصص مغز و اعصاب، همواره با بیماران زیادی روبه رو بوده ام که از دردهای مزمن، اختلالات خلقی، ضعف عضلانی یا مشکلات ستون فقرات شکایت داشته اند. در بسیاری از این موارد، یک عامل ساده اما مهم مشترک بوده: کمبود نور طبیعی آفتاب.
نور خورشید، فقط یک عامل روشن کننده روز نیست؛ بلکه برای عملکرد طبیعی مغز، اعصاب محیطی و استخوان های بدن، به ویژه ستون فقرات، ضروری است. در این مقاله، سعی دارم به زبانی ساده و علمی توضیح دهم که چرا نور آفتاب این قدر حیاتی است و چگونه نبود آن می تواند منجر به بیماری شود.
نور آفتاب چگونه بر مغز اثر می گذارد؟
یکی از تاثیرگذارترین اثرات نور خورشید، تنظیم هورمون های مغز است. زمانی که نور طبیعی وارد چشم می شود، تولید هورمونی به نام «سروتونین» در مغز افزایش می یابد. این ماده، مستقیماً بر خلق و خو، تمرکز، حافظه و احساس آرامش ما اثر می گذارد.
افرادی که به طور روزانه از نور طبیعی بی بهره اند، بیشتر دچار احساس افسردگی، خستگی روانی و اضطراب می شوند. این مسئله به ویژه در فصل زمستان یا در افرادی که ساعات طولانی در فضای بسته و بدون نور طبیعی کار می کنند، شدیدتر است.
به عنوان پزشک، بارها در بیمارانم دیده ام که با تنظیم ساده نورگیری صبحگاهی، علائم بی خوابی، اختلال خلق و حتی افت حافظه کاهش یافته اند. استفاده از نور آفتاب به عنوان بخشی از درمان، در مواردی نتایجی قابل مقایسه با دارو داشته است.
تأثیر نور خورشید بر اعصاب بدن
نور آفتاب باعث فعال شدن فرآیندی در پوست می شود که منجر به تولید ویتامین D می گردد. این ویتامین، نقشی اساسی در حفظ سلامت سیستم عصبی دارد.
در بسیاری از بیماران مبتلا به دردهای عصبی، بی حسی، گزگز یا ضعف عضلانی، وقتی آزمایش سطح ویتامین D انجام می دهیم، با کمبود شدید روبه رو می شویم. تجربه من نشان داده که کاهش سطح ویتامین D می تواند التهاب عصبی را تشدید کرده و عملکرد اعصاب را مختل کند.
در بیماری هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS)، نوروپاتی های محیطی، یا دردهای مزمن عضلانی - عصبی، قرار گرفتن منظم در معرض نور خورشید یکی از روش های غیر دارویی و مؤثر برای کاهش علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری است.
نقش نور آفتاب در سلامت ستون فقرات
بخش مهمی از بیماران من، با شکایاتی مثل دیسک کمر، پوکی استخوان مهره ها، درد پایین کمر یا گرفتگی عضلات پشت مراجعه می کنند. یکی از عوامل مؤثر در تمام این اختلالات، ضعف بافت استخوانی ناشی از کمبود نور آفتاب است.
ویتامین D که تحت تأثیر نور خورشید در بدن ساخته می شود، به جذب کلسیم از غذا در روده کمک می کند. بدون این ویتامین، بدن نمی تواند کلسیم را به درستی جذب کرده و در استخوان ها ذخیره کند. نتیجه این چرخه ناقص، استخوان های شکننده، تحلیل مهره ها و زمینه سازی برای مشکلات دیسک و دردهای ستون فقرات است.
در بیماران مسن، به ویژه خانم ها، مشاهده کرده ام که مواجهه منظم با نور آفتاب، در کنار رژیم غذایی صحیح، به صورت واضحی فرآیند تحلیل استخوان را کند کرده و دردها را کاهش داده است.
تنظیم خواب و ریتم شبانه روزی با نور خورشید
یکی از نقش های کمتر شناخته شده نور طبیعی خورشید، تنظیم ساعت زیستی بدن است. قرار گرفتن در معرض نور صبحگاهی باعث تنظیم ترشح هورمون ملاتونین در شب می شود. این هورمون عامل اصلی خواب عمیق و منظم است.
در بیماران مبتلا به دردهای مزمن، کیفیت خواب به طور مستقیم بر میزان درد و تحمل روانی آن اثر دارد. من در بسیاری از موارد، قبل از تجویز داروهای خواب آور، تنها با توصیه ساده ای مثل پیاده روی ۱۵ دقیقه ای زیر نور آفتاب صبح، توانسته ام به بیماران برای بهبود خواب و کاهش درد کمک کنم.
تفاوت نور خورشید با مکمل های دارویی
شاید بپرسید که چرا وقتی قرص های ویتامین D در دسترس هستند، باز هم بر نور آفتاب تأکید می کنم؟
پاسخ من این است: نور آفتاب فقط باعث ساخت ویتامین D نیست. بلکه اثرات مثبت دیگری مثل کاهش هورمون استرس (کورتیزول)، افزایش تمرکز، بهبود خلق و خو و تقویت سیستم ایمنی را نیز دارد. این مجموعه اثرات را هیچ مکملی نمی تواند به طور کامل تقلید کند.
از طرفی، دوز مناسب و طبیعی ویتامین D در مواجهه با نور خورشید، معمولاً از نظر ایمنی بهتر از مصرف بیش از حد مکمل ها است اما تنها نور خورشید کافی نیست؛ تغذیه هم نقش کلیدی در سلامت اعصاب و ستون فقرات ایفا می کند. اگر دچار مشکلاتی مانند دیسک کمر هستید، حتما با تغذیه مناسب برای افراد مبتلا به دیسک کمر و غذاهایی که التهاب را تشدید می کنندآشنا شوید تا از اثرات مخرب برخی مواد غذایی جلوگیری کنید.
چه مقدار نور آفتاب برای بدن مفید است؟
با توجه به تجربه پزشکی من و دستورالعمل های علمی معتبر، مقدار توصیه شده نور آفتاب برای یک فرد سالم به صورت زیر است:
مدت زمان: حدود 15 تا 30 دقیقه در روز
ساعات مناسب: بین 9 صبح تا 11 صبح یا بعدازظهر پس از ساعت ۴
بخش های بدن: دست ها و صورت بدون استفاده از کرم ضد آفتاب
دفعات در هفته: ۵ تا ۶ روز در هفته
برای افرادی با پوست تیره تر یا سن بالاتر، ممکن است نیاز به زمان بیشتری باشد. در مقابل، افرادی با پوست بسیار روشن یا سابقه حساسیت پوستی باید از تابش شدید خودداری کنند.
آیا نور آفتاب برای همه مفید است؟
در بیشتر افراد، نور آفتاب در حد متعادل کاملاً مفید است. اما در موارد خاص مثل افرادی که:
سابقه سرطان پوست دارند
داروهایی مصرف می کنند که حساسیت به نور ایجاد می کنند
دچار بیماری های پوستی فعال هستند
مشورت با پزشک قبل از افزایش زمان نورگیری ضروری است. در این موارد می توان از نور غیر مستقیم یا روش های ایمن تری برای تأمین ویتامین D استفاده کرد.
نتیجه گیری
در طول سال های فعالیتم به عنوان جراح مغز و اعصاب، بارها و بارها دیده ام که یک اقدام ساده مثل قرار گرفتن روزانه در معرض نور آفتاب چه تأثیرات چشمگیری بر سلامت بیماران دارد. از کاهش دردهای ستون فقرات گرفته تا بهبود خلق و خو و کیفیت خواب، نور آفتاب می تواند بخشی از درمان شما باشد.
