✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
در این مطلب می خواهم درباره موضوعی صحبت کنم که شاید نام آن را کمتر شنیده باشید اما در عمل می تواند بر سلامت ستون فقرات و کیفیت زندگی افراد تاثیر بگذارد: کیست آراکنوئید ستون فقرات.
تعریف کیست آراکنوئید
کیست آراکنوئید یک کیسه یا حفره پر از مایع مغزی نخاعی است که در لایه آراکنوئید (یکی از سه لایه پوشاننده مغز و نخاع) تشکیل می شود. وقتی این کیست در مسیر نخاع یا اطراف ریشه های عصبی ایجاد شود، به آن کیست آراکنوئید ستون فقرات گفته می شود.
این کیست ها خوش خیم هستند و برخلاف تومورها رشد غیرطبیعی سلولی ندارند، اما با توجه به محل و اندازه، ممکن است فشار زیادی به نخاع یا اعصاب وارد کنند و علائم آزاردهنده ای ایجاد نمایند.
علت های ایجاد کیست آراکنوئید
علت دقیق همیشه مشخص نیست، اما بر اساس تجربه بالینی و مطالعات علمی، عوامل زیر می توانند نقش داشته باشند:
مادرزادی: بسیاری از کیست ها از بدو تولد وجود دارند و سال ها بدون علامت باقی می مانند.
عوامل اکتسابی: در برخی بیماران، ضربه، جراحی قبلی ستون فقرات یا التهاب پرده های نخاع می تواند زمینه ساز ایجاد کیست شود.
اختلال در گردش مایع مغزی نخاعی: اگر جریان طبیعی این مایع دچار انسداد شود، تجمع آن می تواند به شکل کیست بروز کند.
علائم کیست آراکنوئید ستون فقرات
بیشتر بیماران تا زمانی که کیست کوچک است هیچ نشانه ای ندارند و این ضایعه معمولا به صورت اتفاقی در تصویربرداری ها دیده می شود. اما در صورتی که کیست بزرگ شود یا به نخاع و اعصاب فشار بیاورد، علائم زیر ممکن است ظاهر شوند:
درد کمر یا گردن بسته به محل کیست
بی حسی یا گزگز در پاها یا دست ها
ضعف عضلانی
مشکل در کنترل ادرار یا مدفوع (در موارد شدید)
اختلال در تعادل یا راه رفتن
این علائم به تدریج پیشرفت می کنند و همیشه وابسته به محل قرارگیری کیست هستند.
تشخیص کیست آراکنوئید
تشخیص بر اساس معاینه بالینی و روش های تصویربرداری انجام می شود.
MRI ستون فقرات بهترین روش است و تصویر دقیقی از موقعیت و اندازه کیست ارائه می دهد.
در مواردی سی تی میلوگرافی برای بررسی جریان مایع نخاعی استفاده می شود.
به عنوان جراح مغز و اعصاب، بارها دیده ام که بیماران نگران احتمال بدخیم بودن این ضایعه هستند. تاکید می کنم که کیست آراکنوئید تومور سرطانی نیست.
درمان کیست آراکنوئید ستون فقرات
انتخاب روش درمان به شدت علائم و تاثیر کیست بر زندگی بیمار بستگی دارد.
پیگیری و پایش
اگر کیست کوچک باشد و علامتی ایجاد نکند، بهترین تصمیم صرفا پیگیری با MRI دوره ای است. در این حالت بیمار نیاز به جراحی ندارد.درمان دارویی
داروها کیست را از بین نمی برند اما می توانند علائم مانند درد یا التهاب اعصاب را کنترل کنند. معمولا داروهای ضد درد، ضد التهاب یا داروهای کنترل اسپاسم عضلانی تجویز می شود.جراحی
در مواردی که کیست باعث ضعف عضلانی، اختلال در راه رفتن، بی اختیاری یا درد شدید و مداوم شود، جراحی توصیه می گردد. روش های جراحی عبارتند از:
باز کردن کیست و تخلیه مایع
برداشتن دیواره کیست در صورت امکان
باز کردن راه عبور مایع نخاعی برای جلوگیری از تجمع مجدد
آیا همه بیماران نیاز به جراحی دارند؟
خیر. بیشتر بیماران هرگز به جراحی نیاز پیدا نمی کنند. در تجربه من، تنها بیمارانی که کیست آنها به حدی بزرگ شده که عملکرد عصبی را تهدید می کند باید جراحی شوند.
پیش آگهی بیماران
پیش آگهی اغلب خوب است. بسیاری از بیماران با پایش دوره ای بدون مشکل زندگی می کنند. بیمارانی که تحت جراحی قرار می گیرند نیز در بیشتر موارد بهبود قابل توجهی در علائم خواهند داشت، هرچند احتمال بازگشت مجدد کیست در درصد کمی از موارد وجود دارد.
کیست آراکنوئید یا مشکلات دیگر؟
گاهی بیماران به اشتباه فکر می کنند هر کیست یا ضایعه در ستون فقرات خطرناک است. لازم است تاکید کنم که کیست آراکنوئید با تومور نخاعی متفاوت است و سرطانی محسوب نمی شود. اما از آنجا که علائم می تواند مشابه فتق دیسک یا تنگی کانال نخاعی باشد، بررسی دقیق توسط متخصص مغز و اعصاب یا جراح ستون فقرات ضروری است.
توصیه های من به بیماران
اگر دچار علائم جدید عصبی شدید مانند ضعف ناگهانی پا یا بی اختیاری ادرار شدید، حتما سریعا به پزشک مراجعه کنید.
برای بیماران بدون علامت، پیگیری منظم با MRI کافی است.
جراحی تنها زمانی انجام می شود که کیست باعث اختلال جدی شود.
انتخاب جراح با تجربه در جراحی های ستون فقرات نقش بسیار مهمی در نتیجه درمان دارد.
جمع بندی
کیست آراکنوئید ستون فقرات یک ضایعه خوش خیم است که اغلب بدون علامت باقی می ماند. در موارد علامت دار، می تواند با درد، بی حسی یا ضعف همراه باشد. تشخیص قطعی تنها با MRI امکان پذیر است. بیشتر بیماران تنها نیاز به پیگیری دارند و درمان جراحی فقط برای موارد پیشرفته لازم است.
به عنوان جراح مغز و اعصاب، توصیه من این است که بیماران نگرانی بی مورد نداشته باشند و در عین حال علائم خود را جدی بگیرند. مراجعه به پزشک متخصص و پیگیری منظم بهترین راه برای پیشگیری از عوارض جدی است.
