✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
به عنوان یک جراح مغز و اعصاب و کسی که روزانه با بیماران مبتلا به مشکلات ستون فقرات مواجه هستم، بارها دیده‌ام که افراد روماتیسم ستون فقرات را با دردهای ساده و گذرای کمر اشتباه می‌گیرند. این بیماری، که در پزشکی به آن اسپوندیلیت آنکیلوزان (Ankylosing Spondylitis) گفته می‌شود، یک نوع بیماری التهابی مزمن است که به مرور می‌تواند باعث خشکی، درد و حتی تغییر شکل ستون فقرات شود. تشخیص به‌موقع و درمان درست آن اهمیت زیادی دارد، چون تأخیر در درمان می‌تواند به کاهش کیفیت زندگی فرد منجر شود.
روماتیسم ستون فقرات چگونه ایجاد می‌شود؟
این بیماری یک اختلال التهابی خودایمنی است. یعنی سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های مفاصل ستون فقرات حمله می‌کند و باعث التهاب می‌شود. این التهاب اگر طولانی‌مدت ادامه پیدا کند، به مرور استخوان‌ها به هم جوش می‌خورند و حرکت طبیعی ستون فقرات محدود می‌شود.
عوامل ژنتیکی، وجود آنتی‌ژن HLA-B27، و زمینه‌های محیطی در بروز این بیماری نقش دارند. هرچند علت دقیق هنوز به طور کامل روشن نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهد که هم وراثت و هم شرایط زندگی می‌توانند در ابتلای فرد مؤثر باشند.
علائم روماتیسم ستون فقرات
بیماران معمولا با یک یا چند علامت زیر مراجعه می‌کنند:
درد و خشکی کمر به‌خصوص در صبح‌ها یا پس از بی‌حرکتی طولانی
بهبود درد با حرکت و نه استراحت (برخلاف کمردردهای مکانیکی)
درد در باسن یا مفصل لگن
التهاب در سایر مفاصل مثل زانو و شانه
التهاب چشم (یووئیت) در برخی بیماران
خستگی مزمن
این علائم معمولا در سنین جوانی (۲۰ تا ۴۰ سالگی) شروع می‌شوند و اغلب با کمردردهای شغلی یا ورزشی اشتباه گرفته می‌شوند.
تفاوت روماتیسم ستون فقرات با کمردرد معمولی
یکی از پرسش‌های رایج بیماران این است که چطور بفهمیم درد ما روماتیسمی است یا ساده؟
| ویژگی | کمردرد معمولی | روماتیسم ستون فقرات |
|---|---|---|
| زمان شروع | هر سنی | بیشتر جوانی (۲۰–۴۰ سال) |
| شدت صبحگاهی | کم یا متوسط | زیاد، همراه خشکی صبحگاهی |
| بهبود با استراحت | بله | خیر، با حرکت بهتر می‌شود |
| طول مدت | اغلب کوتاه‌مدت | مزمن و طولانی |
| علائم خارج از کمر | ندارد | ممکن است التهاب چشم، مفاصل دیگر و خستگی ایجاد کند |
عوارض و خطرات
اگر این بیماری بدون درمان رها شود، می‌تواند منجر به:
چسبندگی مهره‌ها و کاهش انعطاف ستون فقرات
انحنا یا قوز شدید
مشکلات تنفسی به دلیل محدود شدن حرکت قفسه سینه
افزایش خطر پوکی استخوان و شکستگی مهره‌ها
درگیری قلبی و چشمی در برخی بیماران
به همین دلیل است که مراجعه به‌موقع به پزشک و شروع درمان اهمیت حیاتی دارد.
روش‌های تشخیص
تشخیص این بیماری تنها با معاینه بالینی امکان‌پذیر نیست و نیاز به بررسی‌های تکمیلی دارد:
شرح حال و معاینه فیزیکی دقیق
عکس‌برداری ساده و MRI از ستون فقرات و مفاصل لگن
آزمایش خون برای بررسی وجود HLA-B27 و شاخص‌های التهابی
تجربه من نشان می‌دهد که MRI در مراحل اولیه می‌تواند التهاب را حتی قبل از تغییرات استخوانی آشکار کند و برای شروع درمان بسیار راهگشاست.
درمان روماتیسم ستون فقرات
هدف درمان، کنترل التهاب، کاهش درد و جلوگیری از خشکی و تغییر شکل ستون فقرات است. درمان معمولا چند بخش دارد:
۱. دارو درمانی
داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن و ناپروکسن برای کنترل درد و التهاب
داروهای بیولوژیک (مانند مهارکننده‌های TNF و اینترلوکین-۱۷) در موارد مقاوم
در موارد خاص، کورتون به صورت محدود
۲. فیزیوتراپی و ورزش
تمرینات کششی و تقویتی برای حفظ انعطاف
تمرینات تنفسی برای افزایش ظرفیت قفسه سینه
پیاده‌روی و شنا به‌ویژه مفید هستند
۳. تغییر سبک زندگی
ترک سیگار (چون التهاب را تشدید می‌کند)
کنترل وزن
اصلاح وضعیت بدن در نشستن و خوابیدن
۴. جراحی
در موارد بسیار پیشرفته و در صورت ایجاد تغییر شکل شدید یا شکستگی مهره، ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد. این موارد نادر هستند و بیشتر بیماران با دارو و ورزش کنترل می‌شوند.
توصیه‌های عملی من به بیماران
اگر کمردرد شما بیش از سه ماه طول کشیده و صبح‌ها با خشکی شدید بیدار می‌شوید، موضوع را جدی بگیرید.
از خوددرمانی طولانی‌مدت با مسکن‌ها پرهیز کنید. این کار باعث تأخیر در تشخیص می‌شود.
فعالیت منظم بدنی، حتی ساده‌ترین ورزش‌ها، در کنترل بیماری بسیار مؤثر است.
معاینات دوره‌ای و پایبندی به درمان دارویی، کلید پیشگیری از عوارض است.
جمع‌بندی
روماتیسم ستون فقرات یک بیماری مزمن و التهابی است که برخلاف تصور عموم، تنها یک کمردرد ساده نیست. این بیماری در صورت بی‌توجهی می‌تواند منجر به خشکی کامل ستون فقرات و مشکلات جدی دیگر شود. خوشبختانه با تشخیص به‌موقع، داروهای جدید و فیزیوتراپی می‌توان آن را کنترل کرد و زندگی فعال و سالمی داشت.
به عنوان پزشک، تأکید من این است که هر کمردردی را ساده فرض نکنید. اگر علائم شما با ویژگی‌های ذکرشده مطابقت دارد، بهترین کار مراجعه به متخصص مغز و اعصاب یا روماتولوژی برای بررسی دقیق است.
