✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
در این مطلب می خواهم به یکی از سوالات رایجی که بیماران و همراهانشان از من می پرسند پاسخ بدهم: ستون فقرات چند مهره دارد و نقش هر کدام از این مهره ها چیست؟ دانستن این موضوع به شما کمک می کند بدن خود را بهتر بشناسید و درک کنید که چرا آسیب یا بیماری در هر بخش از ستون فقرات می تواند علائم متفاوتی ایجاد کند.
آشنایی کلی با ستون فقرات
ستون فقرات یا همان ستون مهره ای یکی از مهم ترین ساختارهای بدن است که وظیفه اصلی آن حفظ راستای بدن، امکان حرکت و همچنین محافظت از نخاع و ریشه های عصبی است. اگر ستون فقرات را به شکل یک ساختمان در نظر بگیریم، مهره ها همان آجرهای این ساختمان هستند. هر مهره در جای خاص خود قرار گرفته و با مهره های بالا و پایین از طریق دیسک ها و رباط ها ارتباط دارد.
ستون فقرات از کنار که دیده شود، یک شکل منحنی خاص دارد که باعث می شود فشارها به طور متعادل در بدن توزیع شوند. این منحنی ها طبیعی هستند و نباید با انحرافات غیرطبیعی ستون فقرات مثل اسکولیوز اشتباه گرفته شوند.
ستون فقرات چند مهره دارد؟
ستون فقرات انسان در مجموع 33 مهره دارد. این مهره ها در بخش های مختلف بدن تقسیم بندی می شوند و هر بخش نام و ویژگی های خاص خود را دارد. این تقسیم بندی شامل موارد زیر است:
مهره های گردنی (Cervical): 7 مهره
مهره های سینه ای یا پشتی (Thoracic): 12 مهره
مهره های کمری (Lumbar): 5 مهره
مهره های خاجی (Sacral): 5 مهره که به هم جوش خورده اند
مهره های دنبالچه ای (Coccygeal): 4 مهره که معمولا به هم متصل هستند
به این ترتیب در مجموع 33 مهره در ستون فقرات وجود دارد. اما در افراد بالغ چون مهره های خاجی و دنبالچه ای به هم جوش می خورند، ستون فقرات از دید بالینی 26 قطعه محسوب می شود.
نقش و اهمیت هر بخش ستون فقرات
1. مهره های گردنی (7 مهره)
این مهره ها در قسمت گردن قرار دارند و نخاع را در بالاترین بخش بدن محافظت می کنند. مهره اول و دوم گردنی (اطلس و آکسیس) وظیفه حرکات اصلی سر مثل چرخاندن و خم شدن را بر عهده دارند. آسیب به مهره های گردنی می تواند بسیار خطرناک باشد، زیرا کنترل نفس کشیدن و حرکت اندام ها تا حد زیادی به این بخش مربوط است.
2. مهره های سینه ای (12 مهره)
این مهره ها به دنده ها متصل هستند و قفسه سینه را تشکیل می دهند. نقش اصلی آنها محافظت از قلب و ریه ها است. در این ناحیه حرکات ستون فقرات محدودتر است، اما پایداری بالاتری وجود دارد. بسیاری از دردهای بین دو کتف یا پشت قفسه سینه به مشکلات این مهره ها مربوط می شوند.
3. مهره های کمری (5 مهره)
این مهره ها در پایین ترین بخش ستون فقرات متحرک قرار دارند و بیشترین فشار وزن بدن را تحمل می کنند. به همین دلیل بیشتر مشکلاتی که بیماران برایشان به کلینیک مراجعه می کنند، مثل دیسک کمر، تنگی کانال نخاعی و لغزش مهره ها، در این ناحیه دیده می شود. مهره های کمری نسبت به سایر مهره ها بزرگ تر و قوی تر هستند.
4. مهره های خاجی (5 مهره جوش خورده)
این بخش مثل یک قطعه مثلثی شکل در پایین ستون فقرات قرار دارد و با لگن در ارتباط است. در افراد بالغ این پنج مهره به هم جوش خورده و یک استخوان واحد به نام ساکروم را تشکیل می دهند. این بخش نقش مهمی در انتقال وزن بدن به لگن و اندام های تحتانی دارد.
5. مهره های دنبالچه ای (3 تا 5 مهره، معمولا 4 مهره)
این مهره ها کوچک ترین و پایینی ترین بخش ستون فقرات هستند. دنبالچه در ظاهر اهمیت کمی دارد، اما نقش آن در نشستن و تعادل بدن مشخص است. برخی آسیب ها مثل ضربه هنگام افتادن روی سطح سخت می توانند منجر به درد دنبالچه شوند که درمان آن معمولا زمان بر است.
چرا دانستن تعداد مهره ها مهم است؟
شاید در نگاه اول این پرسش ساده به نظر برسد، اما در واقع دانستن ساختار دقیق ستون فقرات کمک زیادی به درک بیماری ها و آسیب ها می کند. برای مثال:
وقتی می گوییم بیمار دچار دیسک در سطح L4-L5 شده، منظور همان مهره های کمری چهارم و پنجم است.
یا اگر آسیب در C5-C6 گزارش شود، یعنی مشکل در مهره های گردنی پنجم و ششم است.
این نام گذاری بین پزشکان و جراحان یک زبان مشترک ایجاد می کند و امکان تشخیص و درمان دقیق را فراهم می آورد.
ارتباط تعداد مهره ها با بیماری های ستون فقرات
در طول سال های تجربه کاری من، بیماران زیادی با مشکلات متنوع ستون فقرات مراجعه کرده اند. آنچه همیشه به آنها توضیح داده ام این است که هر بخش ستون فقرات می تواند بیماری های خاص خود را داشته باشد.
گردن: دیسک گردن، آرتروز مهره های گردنی، فشار روی ریشه های عصبی و سردردهای گردنی
پشت: دردهای بین دو کتف، کیفوز یا قوز پشت، شکستگی های ناشی از پوکی استخوان
کمر: دیسک کمر، تنگی کانال نخاعی، لغزش مهره ها و سیاتیک
خاجی و دنبالچه: درد دنبالچه، آسیب های ناشی از افتادن، و مشکلات لگنی
هر کدام از این موارد به محل خاصی از مهره ها مربوط می شوند. بنابراین وقتی بیمار علائم خود را توضیح می دهد، با توجه به محل درد و انتشار آن می توان حدس زد کدام مهره ها بیشتر درگیر هستند.
آیا تعداد مهره ها در همه افراد یکسان است؟
در اغلب افراد، ستون فقرات همان 33 مهره را دارد. اما گاهی در برخی افراد تفاوت های جزئی دیده می شود. برای مثال:
بعضی افراد ممکن است یک مهره کمری اضافه داشته باشند (لومباریزاسیون).
یا مهره آخر کمری ممکن است به استخوان خاجی جوش خورده باشد (ساکرالیزاسیون).
این موارد نادر است و معمولا مشکل خاصی ایجاد نمی کند، اما در بررسی های تصویربرداری باید به آن توجه شود تا خطایی در تشخیص یا جراحی رخ ندهد.
توصیه های مهم برای حفظ سلامت ستون فقرات
در کنار دانستن تعداد مهره ها، مهم تر این است که بدانید چگونه از ستون فقرات خود مراقبت کنید. تجربه من به عنوان جراح ستون فقرات نشان داده است که بیشتر مشکلات بیماران ناشی از سبک زندگی نادرست است. برخی نکات کلیدی عبارتند از:
حفظ وزن مناسب برای کاهش فشار روی مهره ها
ورزش منظم و تقویت عضلات کمر و شکم
پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین به شکل نادرست
استفاده از صندلی استاندارد در محیط کار
مراجعه سریع به پزشک در صورت دردهای طولانی مدت یا علائم عصبی مثل بی حسی و ضعف
جمع بندی
ستون فقرات در مجموع 33 مهره دارد که شامل 7 مهره گردنی، 12 مهره سینه ای، 5 مهره کمری، 5 مهره خاجی و 4 مهره دنبالچه ای است. هر کدام از این بخش ها وظایف خاصی دارند و در بیماری ها و آسیب های مختلف ممکن است درگیر شوند. شناخت این تقسیم بندی به شما کمک می کند بهتر متوجه توضیحات پزشک شوید و اهمیت علائم خود را درک کنید.
من به عنوان جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات بارها دیده ام که بیماران با آگاهی بیشتر، روند درمان موفق تری داشته اند. بنابراین توصیه می کنم همیشه نسبت به بدن خود شناخت کافی داشته باشید و در صورت بروز مشکل بدون تاخیر به پزشک متخصص مراجعه کنید.
