✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.

مقدمه
 

به عنوان جراح مغز و اعصاب و کسی که هر روز با بیماران مبتلا به مشکلات ستون فقرات مواجه است، یکی از شایع ترین الگوهای بیرون زدگی دیسک که در گردن دیده میشود، دیسک پاراسنترال است. بسیاری از افراد نام این نوع دیسک را برای اولین بار هنگام مشاهده نتیجه ام آر آی میشنوند و طبیعی است که دچار نگرانی شوند. هدف من در این مطلب این است که به زبان کاملا ساده و قابل فهم توضیح دهم دیسک پاراسنترال گردن چیست، چرا ایجاد میشود، چه علائمی دارد، چگونه تشخیص داده میشود و بهترین روش های درمان آن چیست.
 

دیسک پاراسنترال گردن چیست

دیسک بین مهره ای در گردن مانند یک بالشتک عمل میکند و از فشار مستقیم مهره ها روی هم جلوگیری میکند. در حالت طبیعی، مرکز دیسک نرم و ژله ای است و یک حلقه فیبری محکم دور آن را پوشانده است. دیسک پاراسنترال زمانی رخ میدهد که بخش مرکزی دیسک از قسمت پشتی و کمی مایل به یک سمت بیرون بزند. این بیرون زدگی مستقیما به سمت کانال نخاع و ریشه های عصبی فشار وارد میکند.

بیرون زدگی های دیسک گردن سه الگوی اصلی دارند: مرکزی، پاراسنترال و فورامنال. پاراسنترال متداول ترین آنهاست و معمولا بیشترین علائم عصبی را ایجاد میکند، چون در نقطه ای قرار میگیرد که حساس ترین بخش های عصبی از آن عبور میکنند.

چرا دیسک پاراسنترال در گردن ایجاد میشود

عوامل مختلفی در ایجاد این نوع بیرون زدگی نقش دارند اما چند عامل بسیار مهم تر از بقیه هستند:

بیومکانیک غلط گردن در استفاده طولانی مدت از موبایل
ضعف عضلات عمقی گردن
نشستن های طولانی با وضعیت اشتباه تنه
افزایش سن و کاهش آب میان بافتی دیسک
حرکات ناگهانی گردن یا آسیب های ورزشی
آرتروز و تنگی کانال که همراه با دیسک شدت علائم را بیشتر میکند

در بیماران جوان، معمولا الگوی اصلی، فشار طولانی مدت به علت وضعیت نامناسب گردن است. در سنین بالاتر، ترکیب آرتروز و کاهش کیفیت دیسک باعث میشود کوچک ترین فشار، پارگی حلقه دیسک را ایجاد کند.

علائم دیسک پاراسنترال گردن

بسته به اینکه بیرون زدگی چقدر بزرگ باشد و به کدام ریشه عصبی فشار بیاورد، علائم متفاوت است. اما شایع ترین علائم که در مطب مشاهده میکنم عبارتند از:

درد منتشر شونده از گردن به شانه و بازو
گزگز یا بی حسی در دست و انگشتان
ضعف عضلانی در یک دست
احساس برق گرفتگی در گردن هنگام خم و راست کردن
کاهش دامنه حرکت گردن
سردردهای منتشر شده از پشت سر

اگر دیسک پاراسنترال به نخاع فشار وارد کند، علائم جدی تری ظاهر میشود:

بی ثباتی در راه رفتن
ضعف هر دو دست یا پا
اختلال در کنترل ادرار
بی حسی گسترده

در این حالت، درمان سریع ضروری است تا آسیب دائمی ایجاد نشود.

چگونه دیسک پاراسنترال گردن تشخیص داده میشود

مهم ترین ابزار تشخیص، ام آر آی کامل گردن است. ام آر آی میتواند اندازه بیرون زدگی، جهت آن و میزان فشاری که به نخاع و ریشه های عصبی وارد شده را با دقت نشان دهد. معاینه بالینی دقیق نیز ضروری است. در معاینه میتوانم تشخیص دهم کدام ریشه عصبی درگیر شده و شدت درگیری چقدر است.

تصویربرداری ساده مانند رادیولوژی به تنهایی کافی نیست زیرا فقط وضعیت استخوان را نشان میدهد و دیسک یا اعصاب قابل مشاهده نیست.

درمان دیسک پاراسنترال گردن

درمان این نوع دیسک همیشه به اندازه بیرون زدگی وابسته نیست، بلکه مهم ترین عامل، شدت علائم عصبی است. من درمان بیماران را بر اساس سه اصل تنظیم میکنم:

رفع فشار از ریشه عصبی
کاهش التهاب
بازسازی تعادل عضلانی

درمان های غیر جراحی

در بسیاری از بیماران، اگر علائم شدید نباشد، درمان غیر جراحی کاملا موثر است:

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
داروهای شل کننده عضلات
فیزیوتراپی تخصصی گردن
اصلاح وضعیت نشستن و کار با موبایل
تمرینات تقویت عضلات عمقی
گرما درمانی یا یخ درمانی
تزریق اپیدورال در برخی موارد

با روش های درست، بخش زیادی از بیماران طی چند هفته تا دو ماه بدون نیاز به جراحی بهبود پیدا میکنند.

چه زمانی جراحی لازم است

جراحی در این سه حالت ضروری است:

ضعف عضلانی رو به افزایش
فشار مستقیم دیسک بر نخاع
عدم بهبود درد شدید بعد از شش تا هشت هفته درمان اصولی

اگر درمان غیر جراحی موثر نباشد، دو روش جراحی معمولا بهترین نتیجه را میدهند:

میکرودیسککتومی
جراحی فیوژن یا تعویض دیسک مصنوعی

انتخاب روش وابسته به سن بیمار، محل دقیق دیسک، شرایط مهره ها و نتایج ام آر آی است.

آیا دیسک پاراسنترال خطرناک است

این نوع بیرون زدگی به خودی خود خطرناک نیست، اما اگر نادیده گرفته شود میتواند به ریشه عصبی یا نخاع آسیب دائمی بزند. بیماران اغلب دیر مراجعه میکنند و زمانی میرسند که ضعف عضلانی یا بی حسی پا تبدیل به علامت ثابت شده است. تشخیص به موقع و درمان اصولی مهمترین عامل برای جلوگیری از آسیب های ماندگار است.

پیشگیری از دیسک پاراسنترال گردن

با چند اقدام ساده میتوان احتمال بروز این مشکل را به شدت کاهش داد:

استفاده از موبایل با ارتفاع مناسب
تقویت عضلات عمقی گردن
پرهیز از نشستن طولانی بدون استراحت
خوابیدن با بالش مناسب
انجام حرکات کششی منظم
اصلاح وضعیت میز کار

این موارد بسیار ساده به نظر میرسند اما از نظر بالینی تاثیر فوق العاده زیادی دارند.

جمع بندی

دیسک پاراسنترال گردن یکی از شایع ترین انواع بیرون زدگی دیسک است که میتواند باعث درد گردن، انتشار درد به دست، گزگز و ضعف عضلانی شود. تشخیص دقیق با ام آر آی و معاینه تخصصی انجام میشود. بیشتر بیماران با درمان غیر جراحی بهبود میابند، اما در موارد فشار شدید بر نخاع یا ضعف پیشرونده، جراحی بهترین انتخاب است. درمان اصولی و مراجعه به موقع باعث میشود آسیب عصبی دائمی ایجاد نشود و بیمار به زندگی عادی برگردد.