✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
به عنوان جراح مغز و اعصاب، یکی از پرسشهایی که بیماران زیاد مطرح میکنند این است که کیست دیسک گردن دقیقا چیست و چه تفاوتی با فتق دیسک یا آرتروز گردن دارد. کیست دیسک گردن از آن دسته مشکلاتی است که تا زمانی که فشاری روی عصب ایجاد نکند ممکن است فرد هیچ علامتی نداشته باشد. اما وقتی علامت دار میشود میتواند درد، گزگز، بی حسی یا ضعف در دست ها ایجاد کند و زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار بدهد. در این مطلب تلاش میکنم ساده، دقیق و بر اساس تجربه بالینی توضیح بدهم که این کیست چیست، چرا ایجاد میشود، چه خطراتی دارد و چه درمان هایی برای آن وجود دارد.
کیست دیسک گردن چیست
در ستون فقرات گردنی، دیسک ها مانند ضربه گیر بین مهره ها هستند. اگر لایه خارجی دیسک ضعیف شود یا آسیب ببیند، بخش هایی از ماده ژلاتینی میتواند به بیرون نشت کند. گاهی این نشت به صورت یک حفره کوچک و محصور درمی آید که به آن کیست دیسک گفته میشود. این کیست ها معمولا در کنار مفاصل فاست یا نزدیک ریشه های عصبی تشکیل میشوند. برخلاف ذهنیت برخی بیماران، کیست دیسک یک تومور یا رشد خطرناک نیست، بلکه تجمع مایع و بخش های سفت شده دیسک در یک فضای بسته است.
در بسیاری از موارد کیست دیسک، یک یافته اتفاقی در MRI است و فرد هیچ علامتی ندارد. اما اگر اندازه کیست بزرگ شود یا در محل حساسی تشکیل شود، میتواند روی عصب فشار وارد کند.
علائم کیست دیسک گردن
علائم به محل دقیق کیست و شدت فشاری که به عصب وارد میکند بستگی دارد. شایع ترین علائم شامل موارد زیر است:
درد گردن که گاهی به شانه و بازو تیر می کشد
گزگز یا بی حسی دست ها یا انگشتان
ضعف عضلانی بازو یا ساعد
کاهش دامنه حرکتی گردن
درد هنگام چرخاندن یا خم کردن گردن
در موارد شدید، اختلال در مهارت های ظریف دست
اگر کیست در نزدیکی ریشه عصبی C6 یا C7 قرار داشته باشد، بیمار ممکن است درد تیرکشنده به سمت دست یا کاهش قدرت گرفتن اشیا را تجربه کند. از نظر بالینی، علائم کیست دیسک بسیار شبیه به علائم فتق دیسک است و فقط با MRI دقیق میتوان تفاوت آن را تشخیص داد.
علت ایجاد کیست دیسک گردن
تجربه بالینی نشان میدهد چند عامل مهم در ایجاد این کیست ها نقش دارند:
آسیب یا ضربه
تصادفات، زمین خوردن یا ضربه ناگهانی به گردن میتواند باعث نشت مایع دیسک شود.
فرسایش و سن
با افزایش سن، دیسک ها آب خود را از دست میدهند. بخش خارجی آن ها ضعیف تر میشود و این زمینه ساز نشت دیسک و تشکیل کیست است.
آرتروز و تغییرات فاست
اگر مفاصل فاست گردن دچار آرتروز شوند، التهاب و فشار اضافی ایجاد میشود و احتمال تشکیل کیست کنار مفصل بیشتر میشود.
فعالیت های تکراری گردن
کار طولانی با موبایل، نشستن های غلط و خم شدن های مداوم گردن فشار زیادی ایجاد میکند و در طولانی مدت به دیسک آسیب میزند.
ژنتیک
بعضی افراد به طور مادرزادی بافت ضعیف دیسک دارند و زودتر دچار مشکلات دیسک و کیست میشوند.
تشخیص کیست دیسک گردن
تشخیص قطعی تنها با MRI انجام میشود. در MRI میتوان محل دقیق کیست، اندازه آن، اثر فشاری روی عصب و تفاوت آن با سایر مشکلات مثل فتق دیسک یا کیست های مفصلی را مشاهده کرد.
دقت تشخیص در تعیین روش درمان بسیار مهم است. در مواردی که کیست کوچک است و فشاری وارد نمیکند، فقط پایش دوره ای کافی است. اما اگر باعث فشار عصبی شده باشد، باید زودتر اقدام درمانی انجام شود تا آسیب عصبی دائمی ایجاد نشود.
آیا کیست دیسک گردن خطرناک است
خود کیست خطرناک نیست، اما فشاری که میتواند روی عصب وارد کند اهمیت دارد. اگر کیست در ناحیه کانال نخاعی یا نزدیک ریشه عصبی تشکیل شود، طولانی شدن فشار میتواند به آسیب عصبی منجر شود. این آسیب اگر طولانی شود ممکن است به طور کامل برگشت پذیر نباشد.
نشانه هایی که سریعا باید به پزشک مراجعه کنید:
ضعف ناگهانی در بازو یا دست
بی حسی شدید
دردی که با دارو بهتر نمیشود
اختلال در کنترل حرکتی دست
دردی که به سمت انگشتان تیر می کشد
این علائم نشانه هشدار هستند که عصب تحت فشار جدی قرار گرفته است.
درمان کیست دیسک گردن
انتخاب درمان به اندازه کیست، شدت علائم و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. درمان ها به طور کلی به دو دسته غیرجراحی و جراحی تقسیم میشوند.
درمان های غیرجراحی
اگر کیست کوچک باشد و علائم خفیف باشد، معمولا از روش های زیر استفاده می کنیم:
داروهای ضد التهاب
داروهای NSAID برای کاهش التهاب و درد تجویز میشود.
فیزیوتراپی
تمرین های تقویتی، کششی و اصلاح پوسچر اگر درست انجام شود میتواند فشار روی دیسک را کمتر کند و علائم را کنترل کند.
استراحت نسبی
اجتناب از فعالیت هایی که با درد همراه است و مدیریت صحیح حرکات گردن به بهبود کمک میکند.
تزریق
در برخی بیماران تزریق استروئید در فضای اطراف ریشه عصبی میتواند التهاب را کاهش دهد. البته تاثیر آن موقتی است و برای بیمارانی مناسب است که علائم متوسط دارند.
کمپرس گرم یا سرد
برای کاهش اسپاسم عضلات کمک میکند، اما درمان اصلی نیست.
این روش ها معمولا در ۶ تا ۱۲ هفته اول استفاده میشود. اگر بیمار در این مدت بهبود پیدا کند نیازی به جراحی نیست.
درمان جراحی کیست دیسک گردن
اگر کیست بزرگ باشد، باعث فشار عصبی شدید شده باشد یا درمان غیرجراحی تاثیری نداشته باشد، جراحی پیشنهاد میشود.
نوع جراحی بسته به محل کیست میتواند شامل موارد زیر باشد:
برداشتن کیست
در این روش فقط خود کیست خارج میشود و فشار از روی عصب برداشته میشود.
برداشتن دیسک و فیوژن
اگر دیسک آسیب جدی داشته باشد و بی ثباتی ایجاد شده باشد، دیسک برداشته و مهره ها با پیچ و پلاک ثابت میشود.
عمل جراحی کم تهاجمی
در موارد مناسب میتوان با برش کوچک و با کمترین دستکاری بافت اطراف کیست را تخلیه کرد.
تجربه نشان میدهد بیمارانی که در زمان مناسب جراحی میشوند، معمولا درد و بی حسی آن ها به خوبی بهبود پیدا میکند و کیفیت زندگی شان برمیگردد.
آیا کیست دیسک گردن خود به خود خوب میشود
در بعضی موارد کیست های کوچک به مرور کوچک تر میشوند یا حتی از بین میروند، اما این موضوع قطعی نیست. اگر کیست علامت دار باشد یا اندازه آن بزرگ باشد نباید منتظر خود به خود خوب شدن بمانیم، چون خطر آسیب عصب وجود دارد.
پیشگیری از کیست دیسک گردن
برای کاهش احتمال بروز این مشکل توصیه های زیر موثر است:
اصلاح وضعیت نشستن و کار با موبایل
تقویت عضلات گردن و شانه
اجتناب از کارهای سنگین و بلند کردن بار از روی زمین با گردن خم
ورزش های سبک مثل شنا
درمان به موقع مشکلاتی مثل آرتروز گردن
این نکات به حفظ سلامت دیسک و کاهش فشار روی مهره های گردن کمک میکند.
نتیجه گیری
کیست دیسک گردن یک بیماری جدی اما قابل کنترل است. اگر به موقع تشخیص داده شود و درمان مناسب انتخاب شود، اغلب بیماران بهبود قابل توجهی پیدا میکنند. تشخیص دقیق، بررسی کامل MRI و انتخاب روش درمان بر اساس علائم بیمار، سه عامل مهم در مدیریت درست این مشکل هستند. در بیماران علامت دار نباید درمان را به تاخیر انداخت، چون فشار طولانی بر عصب میتواند آسیب دائمی ایجاد کند.
