✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
دیسکهای بین مهرهای گردن، مانند بالشتکهایی هستند که بین استخوانهای مهره قرار گرفتهاند تا فشارهای حرکتی و ضربهها را جذب کنند. هر دیسک از دو بخش تشکیل شده است: بخش مرکزی نرم و ژلهای به نام هسته پالپوزوس و بخش بیرونی فیبری و محکم به نام آنولوس فیبروزوس. در حالت طبیعی، هسته دیسک حاوی مقدار زیادی آب است که به آن خاصیت انعطافپذیری و جذب ضربه میدهد. اما با افزایش سن، فشارهای مداوم یا عوامل دیگر، ممکن است این آب از دست برود. در این حالت میگوییم «دیسک دهیدراته» شده است.
علت دهیدراته شدن دیسک گردن
دهیدراته شدن دیسک گردن یا همان خشک شدن دیسک، بخشی از روند طبیعی پیری ستون فقرات است، اما عوامل مختلف میتوانند این روند را تسریع کنند:
افزایش سن: با بالا رفتن سن، جریان خون در اطراف دیسک کاهش مییابد و سلولهای دیسک توانایی نگهداری آب را از دست میدهند.
نشستن طولانیمدت: کار پشت میز، استفاده طولانی از موبایل یا لپتاپ و وضعیتهای غلط گردن باعث فشار مداوم بر دیسکها میشود.
کمبود آب بدن: نداشتن مصرف کافی آب در طول روز به مرور روی بافت دیسک تأثیر میگذارد.
سیگار کشیدن: نیکوتین جریان خون و تغذیه دیسک را کاهش میدهد و روند تخریب را تسریع میکند.
آسیبهای قبلی یا حرکات ناگهانی گردن: ممکن است باعث پارگیهای ریز در دیواره دیسک و از دست رفتن مایع درون آن شود.
ژنتیک و ساختار بدنی: برخی افراد بهصورت ژنتیکی مستعد تخریب زودهنگام دیسکها هستند.
علائم دیسک گردن دهیدراته
در مراحل اولیه ممکن است بیمار هیچ علامتی نداشته باشد. اما با پیشرفت خشکی دیسک، علائم زیر بروز میکند:
درد در ناحیه گردن: معمولا بهصورت مزمن و مداوم، بهویژه پس از بیدار شدن یا نشستن طولانی.
کاهش انعطافپذیری گردن: حرکات چرخشی یا خم شدن گردن محدود و دردناک میشود.
سردردهای پشتسری: ناشی از فشار بر مفاصل و عضلات گردن.
گزگز یا بیحسی در دستها: در صورتی که دهیدراته شدن منجر به بیرونزدگی یا فشار بر ریشه عصب شود.
احساس گرفتگی یا خشکی گردن: بهویژه هنگام تغییر وضعیت سر.
تفاوت دیسک دهیدراته با دیسک بیرونزده
بسیاری از بیماران این دو اصطلاح را یکی میدانند، اما تفاوت مهمی وجود دارد.
دیسک دهیدراته: مرحله اولیه است و هنوز پارگی یا بیرونزدگی اتفاق نیفتاده. فقط دیسک آب خود را از دست داده و خاصیت انعطافش کم شده.
دیسک بیرونزده: در ادامه تخریب، ممکن است دیواره دیسک پاره شود و بخشی از ماده ژلهای به بیرون فشار بیاورد و به عصبها آسیب بزند.
تشخیص دیسک دهیدراته
تشخیص دقیق تنها با معاینه و تصویربرداری ممکن است.
MRI (امآرآی): بهترین روش برای تشخیص دهیدراته شدن دیسک است. در تصویر MRI، دیسک خشک شده تیرهتر از حد طبیعی دیده میشود.
سیتی اسکن یا رادیوگرافی: ممکن است تغییرات ساختاری مهرهها را نشان دهد، ولی برای بررسی میزان آب دیسک کافی نیست.
معاینه بالینی: پزشک با بررسی دامنه حرکتی گردن و علائم عصبی میتواند تشخیص اولیه دهد.
درمان دیسک گردن دهیدراته
درمان بستگی به شدت علائم و میزان تخریب دارد. در بیشتر موارد، درمان غیرجراحی مؤثر است.
درمانهای غیرجراحی
فیزیوتراپی:
تمرینات کششی و تقویتی مخصوص گردن باعث بهبود خونرسانی و کاهش فشار بر دیسکها میشود.اصلاح وضعیت بدن:
بیمار باید نحوه نشستن، کار با کامپیوتر، خوابیدن و استفاده از موبایل را اصلاح کند.دارودرمانی:
استفاده از داروهای ضد التهاب، شلکننده عضلات و در موارد خاص تزریق داروهای ضد التهاب در اطراف ریشه عصب.مصرف مایعات کافی:
بدن نیاز به آب دارد تا بافتهای نرم از جمله دیسکها بتوانند آب از دسترفته را تا حدی جبران کنند.کاهش وزن:
وزن بالا فشار بر ستون فقرات را زیاد میکند و روند تخریب را سرعت میدهد.پرهیز از سیگار:
ترک سیگار یکی از مؤثرترین راهها برای کند کردن روند خشک شدن دیسک است.درمان دستی (مانیپولاسیون) و ماساژ تخصصی:
در موارد خفیف میتواند جریان خون را بهبود دهد ولی باید زیر نظر متخصص انجام شود.
درمانهای کمتهاجمی
اگر علائم با روشهای فوق بهبود نیابد، درمانهای پیشرفتهتری قابل انجام است:
تزریق اوزون یا پلاسمای غنی از پلاکت (PRP):
در برخی بیماران تزریق داخل دیسک با هدف کاهش التهاب و تحریک بازسازی سلولی انجام میشود.تزریق ژلهای نوین ترمیمکننده دیسک:
برخی تحقیقات جدید روی ترکیباتی تمرکز دارند که بتوانند آب از دسترفته دیسک را جبران کنند.
جراحی
در مواردی که دهیدراته شدن همراه با بیرونزدگی شدید یا فشار بر نخاع باشد و درمانهای غیرجراحی مؤثر نباشند، جراحی بهصورت محدود توصیه میشود. روشهای معمول شامل برداشتن دیسک آسیبدیده و جایگزینی با دیسک مصنوعی یا فیکس کردن مهرههاست.
پیشگیری از دهیدراته شدن دیسک گردن
پیشگیری نقش بسیار مهمی دارد و با رعایت چند اصل ساده میتوان روند تخریب را کند کرد:
نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز
انجام حرکات کششی گردن بهویژه پس از کار طولانی با موبایل یا کامپیوتر
انتخاب بالش مناسب با ارتفاع متوسط
پرهیز از نشستن یا رانندگی طولانیمدت بدون استراحت
حفظ وزن ایدهآل
اجتناب از حرکات ناگهانی گردن
جدول خلاصه مراحل و درمانها
| مرحله بیماری | ویژگیها | نوع درمان توصیهشده |
|---|---|---|
| مرحله اولیه دهیدراته | درد خفیف و خشکی صبحگاهی | اصلاح سبک زندگی، مصرف آب کافی، فیزیوتراپی |
| مرحله متوسط | درد مداوم گردن، کاهش انعطاف | دارودرمانی، تزریق ضد التهاب، تمرینات کششی |
| مرحله پیشرفته | درد تیرکشنده به دست، علائم عصبی | تزریقهای کمتهاجمی یا جراحی محدود |
آیا دیسک دهیدراته قابل برگشت است؟
در مراحل اولیه ممکن است با اصلاح سبک زندگی، مصرف آب کافی، تمرینات مناسب و درمانهای تقویتی، تا حدی عملکرد دیسک بازگردد. اما در موارد پیشرفته، بافت دیسک به طور کامل ترمیم نمیشود و هدف درمان، کنترل درد و جلوگیری از پیشرفت بیماری است.
سخن پایانی پزشک
دیسک دهیدراته نشانه آغاز روند تخریب دیسک است، نه پایان آن. با تشخیص بهموقع، درمان اصولی و اصلاح سبک زندگی میتوان جلوی پیشرفت آن را گرفت. اگر احساس خشکی، درد یا محدودیت در گردن دارید، لازم است بررسی دقیق توسط متخصص مغز و اعصاب انجام شود تا در همان مراحل ابتدایی جلوی عوارض جدیتر گرفته شود.
