✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
دیسک گردن استخوانی یکی از مشکلات شایع ستون فقرات در ناحیه گردن است که معمولا در اثر فرسایش یا تغییرات استخوانی در مهرههای گردنی ایجاد میشود. این عارضه برخلاف تصور عموم، فقط مربوط به بیرونزدگی دیسک نرم نیست، بلکه ناشی از رشد غیرطبیعی استخوانها و تشکیل زوائد استخوانی (استئوفیت) در اطراف مهرههاست. این زوائد میتوانند به اعصاب و نخاع فشار وارد کنند و علائم متنوعی از درد تا بیحسی و ضعف عضلات بهوجود آورند.
علت ایجاد دیسک گردن استخوانی
علت اصلی این عارضه معمولا فرسودگی طبیعی ستون فقرات با افزایش سن است. با گذر زمان، دیسکهای بین مهرهای آب خود را از دست میدهند، خاصیت ارتجاعی آنها کم میشود و بدن برای جبران فشار وارد بر مهرهها، شروع به ساخت استخوان اضافی میکند. عواملی که این روند را تسریع میکنند شامل موارد زیرند:
وضعیت نادرست بدن هنگام کار، مطالعه یا استفاده از موبایل
حرکات مکرر گردن در یک جهت مشخص (مثل رانندگان یا کارمندان اداری)
ضربه یا آسیب به گردن
بیماریهای التهابی یا ژنتیکی
چاقی و ضعف عضلات گردن
تفاوت دیسک گردن استخوانی با دیسک نرم
دیسک نرم به علت بیرونزدگی ماده ژلاتینی داخل دیسک ایجاد میشود، در حالی که دیسک استخوانی نتیجه رشد زوائد سخت استخوانی در اطراف مهرههاست. در دیسک نرم، فشار مستقیم روی عصب معمولاً از سمت دیسک وارد میشود، اما در دیسک استخوانی این فشار از طرف زائدههای استخوانی اعمال میگردد.
بهعبارتی، در نوع استخوانی، مشکل مزمنتر و تدریجیتر است و بیشتر در سنین بالاتر دیده میشود.
علائم دیسک گردن استخوانی
علائم بسته به محل و شدت فشردگی عصب متفاوتاند. شایعترین آنها شامل موارد زیر است:
درد مزمن در گردن که ممکن است به شانه، بازو یا پشت سر انتشار پیدا کند
بیحسی یا گزگز در دستها و انگشتان
ضعف عضلانی در شانه یا بازو
محدودیت در چرخاندن یا خم کردن گردن
در موارد پیشرفتهتر، بیثباتی در راه رفتن یا مشکلات تعادلی
اگر علائم فقط در یک سمت بدن ظاهر شوند (مثلاً فقط در دست راست)، احتمال درگیری یک ریشه عصبی خاص بیشتر است. اما در صورت دوطرفه بودن علائم، ممکن است فشردگی در ناحیه نخاع باشد که نیاز به بررسی دقیقتر دارد.
تشخیص دیسک گردن استخوانی
تشخیص دقیق معمولاً با بررسی فیزیکی و تصویربرداری انجام میشود. مراحل تشخیص شامل:
معاینه بالینی: بررسی دامنه حرکتی گردن، قدرت عضلات و رفلکسها
MRI یا CT scan: برای مشاهده فشار روی اعصاب و ساختارهای نرم و استخوانی
رادیوگرافی ساده: جهت دیدن زوائد استخوانی و تغییرات مهرهها
الکترومیوگرافی (EMG): در صورت لزوم برای ارزیابی عملکرد اعصاب
درمان دیسک گردن استخوانی
درمان بسته به شدت علائم و میزان فشردگی عصب متفاوت است و همیشه از روشهای غیرجراحی شروع میشود.
درمان غیرجراحی
استراحت و اصلاح وضعیت بدن: کاهش استفاده از تلفن همراه و تنظیم ارتفاع مانیتور
فیزیوتراپی: تمرینات کششی و تقویتی برای عضلات گردن و شانه
دارودرمانی: شامل داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، شلکننده عضلانی و گاهی تزریق داروهای ضدالتهاب موضعی
گردنبند طبی موقت: فقط برای مدت کوتاه جهت کاهش فشار بر مهرهها
اصلاح سبک زندگی: کاهش وزن، ترک سیگار و تقویت عضلات مرکزی بدن
در اغلب بیماران، این روشها طی چند هفته تا چند ماه باعث کاهش درد و بهبود عملکرد گردن میشوند.
درمان جراحی
اگر علائم عصبی مانند ضعف یا بیحسی شدید در اندامها باقی بماند یا در تصویر MRI فشار زیادی بر نخاع مشاهده شود، جراحی ضرورت پیدا میکند.
روشهای جراحی شامل:
برداشتن زوائد استخوانی (Laminectomy یا Foraminotomy): برای آزادسازی عصب
فیوژن یا ثابتسازی مهرهها: در مواردی که ناپایداری وجود دارد
دیسک مصنوعی: جایگزین کردن دیسک آسیبدیده در بیماران منتخب
هدف جراحی، کاهش فشار بر اعصاب و بازیابی حرکت طبیعی گردن است. بهطور معمول بیماران پس از جراحی، ظرف چند هفته میتوانند به زندگی عادی بازگردند.
مراقبتهای بعد از درمان
چه درمان دارویی باشد چه جراحی، رعایت چند نکته در بهبودی نقش کلیدی دارد:
پرهیز از خم شدن ناگهانی گردن
انجام تمرینات منظم تقویتی طبق توصیه فیزیوتراپ
استفاده از بالش مناسب برای حفظ راستای گردن در خواب
پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین
کنترل وزن و حفظ فعالیت بدنی منظم
پیشگیری از دیسک گردن استخوانی
هرچند روند فرسایش استخوانها با افزایش سن اجتنابناپذیر است، اما میتوان با رعایت برخی نکات خطر بروز آن را کاهش داد:
حفظ وضعیت صحیح بدن هنگام نشستن و کار
پرهیز از خم کردن طولانیمدت گردن هنگام استفاده از موبایل
تقویت عضلات گردن و شانه با تمرینات ساده
خوابیدن با بالش مناسب و صاف
مصرف کافی ویتامین D و کلسیم برای سلامت استخوانها
جمعبندی
دیسک گردن استخوانی نشانهای از فرسایش طبیعی ستون فقرات است که اگر بهموقع تشخیص داده شود، اغلب با درمانهای ساده قابل کنترل است. اما در موارد پیشرفته، جراحی میتواند فشار روی اعصاب را بردارد و کیفیت زندگی بیمار را بازگرداند. توجه به علائم اولیه مانند درد مزمن یا گزگز دستها، کلید پیشگیری از پیشرفت این بیماری است.
برای دریافت مشاوره تخصصی و درمان دیسک گردن دهیدراته میتوانید به دکتر محمدمهدی سلیمانی، جراح مغز و اعصاب و دیسک مراجعه کنید.
