✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
بیحسی در ناحیه صورت از علائمی است که معمولا بیماران را نگران میکند، چون اغلب تصور میشود مربوط به مغز یا اعصاب چهره است. با این حال، در بعضی موارد منشاء این بیحسی نه مغز است و نه عصب فاسیال، بلکه از گردن و دیسکهای بین مهرهای ناشی میشود. در این مقاله از زبان یک جراح مغز و اعصاب توضیح میدهم که چگونه دیسک گردن میتواند باعث بیحسی در صورت شود، چه زمانی این علامت خطرناک است و چه اقداماتی باید انجام دهید.
ارتباط بین گردن و حس صورت
گردن شامل هفت مهره است (C1 تا C7) و از درون آن نخاع گردنی و ریشههای عصبی متعددی عبور میکند. این اعصاب حس و حرکت را به بازوها، شانهها و بخشهایی از سر منتقل میکنند. یکی از مسیرهای عصبی مهم، شاخههایی است که بین اعصاب گردنی فوقانی (بهویژه C2 و C3) و عصب سهقلو (Trigeminal nerve) ارتباط دارند. این مسیر در ناحیهای به نام Trigemino-Cervical Complex در ساقه مغز و بخش بالایی نخاع قرار دارد.
به همین دلیل، هرگونه فشار بر اعصاب گردنی فوقانی – مثلاً در اثر بیرونزدگی دیسک، آرتروز، یا اسپاسم شدید عضلات – میتواند علائمی در ناحیه سر و صورت ایجاد کند. این ارتباط توضیح میدهد که چرا در برخی بیماران دیسک گردن با بیحسی، گزگز یا سنگینی در گونه، فک یا حتی اطراف چشم همراه است.
مکانیسم ایجاد بیحسی صورت در دیسک گردن
وقتی دیسک بین دو مهره آسیب میبیند یا بیرون میزند، به ریشههای عصبی فشار میآورد. اگر این فشار در سطحهای بالای گردن (C2 یا C3) رخ دهد، سیگنالهای حسی منتقلشده به ناحیه سر مختل میشود. این اختلال میتواند بهصورت بیحسی، مورمور یا احساس خوابرفتگی در بخشهایی از صورت بروز کند.
گاهی بیمار تنها بیحسی دارد بدون درد گردن، اما در بیشتر موارد بیحسی صورت با علائم دیگری همراه است، مانند:
درد یا سنگینی در پشت گردن
انتشار درد به پشت سر یا شقیقه
محدودیت در چرخش یا خم شدن گردن
گاهی بیحسی یا سوزنسوزن شدن در شانه و بازو
در چنین شرایطی معاینه فیزیکی دقیق و تصویربرداری با MRI ضروری است تا منشاء علائم مشخص شود.
تفاوت بیحسی صورت ناشی از دیسک گردن با علل مغزی
همه موارد بیحسی صورت به گردن مربوط نیست. گاهی این علامت نشانهای از مشکلات جدیتر مانند سکته مغزی، تومور مغزی یا التهاب عصب سهقلو است. در جدول زیر تفاوت علائم این دو حالت را مشاهده میکنید:
| ویژگی | بیحسی ناشی از دیسک گردن | بیحسی ناشی از مشکلات مغزی یا عصب سهقلو |
|---|---|---|
| محل بیحسی | اغلب در یک سمت صورت و همزمان پشت سر یا گردن | ممکن است فقط در ناحیه لب، فک یا گونه باشد |
| علائم همراه | درد یا خشکی گردن، انتشار درد به شانه | سردرد ناگهانی، ضعف اندام، تاری دید، دوبینی |
| زمان شروع | تدریجی و پس از حرکات یا فشار گردن | ممکن است ناگهانی و بدون حرکت خاصی باشد |
| یافته MRI گردن | بیرونزدگی یا فرسودگی دیسک در سطوح بالا | MRI مغز ممکن است ضایعه یا التهاب نشان دهد |
اگر بیحسی صورت ناگهانی، یکطرفه و با علائمی مانند ضعف دست یا اختلال گفتار همراه باشد، باید فوراً به اورژانس مراجعه شود، زیرا احتمال سکته مغزی وجود دارد.
تشخیص
پزشک برای تشخیص دقیق، ابتدا شرح حال کامل میگیرد و معاینه عصبی انجام میدهد. سپس بسته به شرایط بیمار ممکن است مراحل زیر انجام شود:
MRI گردن: برای بررسی وضعیت دیسکها، اعصاب و نخاع گردنی
MRI مغز: برای排除 علل مرکزی مانند سکته یا ضایعه مغزی
نوار عصب و عضله (EMG): برای ارزیابی عملکرد اعصاب محیطی
تستهای خونی: در صورت شک به التهاب یا بیماریهای خودایمنی
درمان
درمان بیحسی صورت ناشی از دیسک گردن بستگی به شدت فشار دیسک و علائم بیمار دارد. اغلب بیماران بدون جراحی و با درمانهای محافظهکارانه بهبود مییابند.
درمانهای غیرجراحی شامل:
فیزیوتراپی تخصصی گردن: برای تقویت عضلات عمقی گردن و کاهش فشار بر دیسکها
داروهای ضد التهاب و شلکننده عضلانی: کاهش درد و اسپاسم
اصلاح وضعیت نشستن و خوابیدن: استفاده از بالش ارگونومیک و پرهیز از خم طولانیمدت گردن
درمانهای دستی (Manual Therapy) و کشش گردن: زیر نظر متخصص طب فیزیکی
تزریق استروئید یا اوزونتراپی: در موارد خاص برای کاهش التهاب موضعی
در صورت عدم پاسخ به درمانهای فوق یا وجود فشار شدید بر نخاع و ریشههای عصبی، جراحی دیسک گردن با روشهای میکروسکوپیک یا آندوسکوپیک توصیه میشود.
خطرات نادیده گرفتن بیحسی صورت
نادیده گرفتن این علامت میتواند پیامدهای جدی داشته باشد. اگر علت فشار عصبی در گردن باشد و درمان نشود، احتمال پیشرفت فشار به نخاع وجود دارد که ممکن است به ضعف اندامها یا اختلال در تعادل منجر شود. از طرف دیگر، اگر علت مرکزی باشد (مانند سکته مغزی) و فرد دیر مراجعه کند، زمان طلایی درمان از دست میرود.
بنابراین توصیه میشود هرگونه بیحسی غیرعادی در صورت را جدی بگیرید و در اولین فرصت به جراح مغز و اعصاب مراجعه کنید.
پیشگیری
پیشگیری از مشکلات گردنی بهترین راه برای کاهش احتمال چنین علائمی است. رعایت چند نکته ساده در زندگی روزمره میتواند بسیار مؤثر باشد:
پرهیز از کار طولانیمدت با موبایل و لپتاپ در وضعیت خم شده
تنظیم ارتفاع مانیتور در راستای چشم
تقویت عضلات گردن با حرکات کششی سبک روزانه
خوابیدن با بالش استاندارد
کنترل استرس و حفظ فعالیت بدنی منظم
نکته پایانی از زبان پزشک
در سالهای اخیر بیماران زیادی را دیدهام که با بیحسی صورت مراجعه کردهاند و پس از بررسی مشخص شده علت اصلی در گردن بوده است، نه مغز. خوشبختانه با درمان بهموقع، بیشتر آنها بدون نیاز به جراحی بهبود یافتند. بیحسی صورت همیشه نشانهی بیماری خطرناک نیست، اما چون ممکن است با مشکلات مغزی اشتباه گرفته شود، تشخیص دقیق فقط با بررسی تخصصی امکانپذیر است.
اگر شما یا یکی از اطرافیانتان بیحسی صورت همراه با درد گردن یا شانه دارید، بهترین کار مراجعه به جراح مغز و اعصاب است تا با بررسی دقیق، علت اصلی شناسایی و درمان مناسب انجام شود.
