✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.

مقدمه

دیسک‌ها بین مهره‌های ستون فقرات قرار دارند و مانند ضربه‌گیر عمل می‌کنند تا فشار و حرکات بدن به استخوان‌ها منتقل نشود. اما وقتی این دیسک‌ها دچار بیرون‌زدگی یا پارگی می‌شوند، به عصب‌های اطراف فشار می‌آورند و علائم مختلفی ایجاد می‌کنند. پرسش بسیاری از بیماران این است که بین دیسک گردن و دیسک کمر، کدام خطرناک‌تر است؟ پاسخ دقیق بستگی به محل، شدت، و نوع درگیری عصبی دارد. در این مطلب به زبان ساده توضیح می‌دهم که تفاوت این دو چیست، علائم هرکدام چگونه است و در چه شرایطی خطرناک می‌شوند.
 

تفاوت اصلی دیسک گردن و دیسک کمر

هر دو ناحیه، بخشی از ستون فقرات هستند اما کارکرد و حساسیت متفاوتی دارند. گردن بخش بالایی ستون فقرات است و نخاع از آن عبور می‌کند. کمر بخش پایین‌تر است و ریشه‌های عصبی در آن به پاها می‌رسند. بنابراین محل آسیب تعیین می‌کند کدام علائم بروز کند و چه خطری وجود داشته باشد.

خطر دیسک گردن

دیسک گردن در فضای محدودی نزدیک نخاع قرار دارد. اگر بیرون‌زدگی زیاد باشد و به نخاع فشار وارد کند، ممکن است علائم فراتر از گردن و بازو ایجاد شود. در این حالت بیمار ممکن است در پاها احساس سنگینی یا گرفتگی داشته باشد یا حتی تعادلش در راه رفتن تغییر کند.

در موارد نادر اما جدی، فشار مستقیم به نخاع می‌تواند باعث ضعف هر دو پا و هر دو دست شود که به آن میلوپاتی گردنی می‌گوییم. این وضعیت نیاز به بررسی فوری با MRI و در مواردی جراحی دارد، زیرا تأخیر در درمان می‌تواند آسیب عصبی دائمی بر جای بگذارد.

خطر دیسک کمر

در ناحیه کمر، بیرون‌زدگی دیسک معمولاً روی یکی از ریشه‌های عصبی فشار می‌آورد. شایع‌ترین حالت آن درد سیاتیک است؛ یعنی دردی که از کمر شروع شده و تا باسن و ساق پا می‌رسد. در بیشتر موارد، دیسک کمر با درمان‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، دارو و اصلاح سبک زندگی کنترل می‌شود.

اما اگر فشار به حدی زیاد شود که چند ریشه عصبی را درگیر کند، بیمار ممکن است کنترل ادرار و مدفوع خود را از دست بدهد یا احساس بی‌حسی در ناحیه تناسلی و داخلی ران‌ها پیدا کند. به این حالت سندروم دم اسب (Cauda Equina Syndrome) گفته می‌شود که یک اورژانس جراحی است و باید فوراً درمان شود.

کدام خطرناک‌تر است؟

از نظر احتمال بروز عوارض دائمی، دیسک گردن خطرناک‌تر است، چون نزدیک نخاع قرار دارد و در صورت بی‌توجهی می‌تواند منجر به فلج اندام‌ها شود. اما از نظر شیوع، دیسک کمر بسیار شایع‌تر است و افراد بیشتری را درگیر می‌کند.

در نتیجه می‌توان گفت:

• دیسک گردن کمتر اتفاق می‌افتد اما اگر شدید باشد، عوارض جدی‌تری دارد.

• دیسک کمر بیشتر دیده می‌شود و معمولاً با درمان‌های غیرجراحی کنترل می‌شود، مگر در موارد خاص.

نشانه‌هایی که نباید نادیده گرفته شوند

در هر دو نوع دیسک، برخی علائم هشداردهنده هستند و نیاز به مراجعه فوری به متخصص مغز و اعصاب یا جراح ستون فقرات دارند:

1. ضعف ناگهانی در دست یا پا

2. بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع

3. بی‌حسی در اطراف اندام تناسلی یا پاها

4. درد شدید و پیشرونده علی‌رغم مصرف دارو

5. تغییر در تعادل یا حرکات ظریف دست‌ها

اگر چنین علائمی وجود داشته باشد، تأخیر در مراجعه ممکن است باعث آسیب غیرقابل برگشت به اعصاب شود.

درمان دیسک گردن و کمر

درمان به شدت درگیری و نتایج MRI بستگی دارد. در بیشتر بیماران، درمان‌های غیرجراحی مؤثرند و جراحی تنها زمانی انجام می‌شود که فشار عصبی شدید یا علائم خطرناک وجود داشته باشد.

درمان‌های غیرجراحی معمول شامل:

• استراحت کوتاه‌مدت و کاهش حرکات دردزا

• فیزیوتراپی و تمرین‌های کششی هدفمند

• داروهای ضد التهاب و شل‌کننده عضلانی

• تزریق دارو در اطراف عصب در موارد خاص

• اصلاح وضعیت بدن هنگام نشستن، کار و خواب

درمان جراحی معمولاً زمانی مطرح می‌شود که:

• بیمار ضعف یا بی‌اختیاری دارد

• درد به‌هیچ‌وجه با درمان‌های دیگر کنترل نمی‌شود

• MRI نشان دهد فشار مستقیم بر نخاع یا ریشه عصبی وجود دارد

تجربه بالینی من

در تجربه‌ی من، بسیاری از بیماران با دیسک گردن دیر مراجعه می‌کنند چون درد اولیه را ساده می‌گیرند. اما هرچه فشار طولانی‌تر باقی بماند، احتمال برگشت عملکرد عصبی کمتر می‌شود. در حالی که بیماران دیسک کمر معمولاً زودتر مراجعه می‌کنند چون درد پا سریع‌تر و آزاردهنده‌تر است.

توصیه من همیشه این است که اگر درد گردن همراه با بی‌حسی یا ضعف دست‌ها دارید، یا اگر درد کمر همراه با بی‌اختیاری است، زمان را از دست ندهید و سریع به پزشک متخصص مراجعه کنید. گاهی چند هفته تأخیر می‌تواند تفاوت بین بهبودی کامل و آسیب دائمی باشد.

پیشگیری از دیسک گردن و کمر

پیشگیری نقش مهمی در سلامت ستون فقرات دارد. مهم‌ترین نکات عبارت‌اند از:

1. حفظ وضعیت بدنی صحیح هنگام نشستن، کار با کامپیوتر یا رانندگی

2. فعالیت بدنی منظم و تقویت عضلات مرکزی بدن

3. اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین به روش غلط

4. وزن مناسب بدن برای کاهش فشار روی ستون فقرات

5. استفاده از بالش و تشک مناسب هنگام خواب

جمع‌بندی

دیسک گردن و دیسک کمر هر دو می‌توانند خطرناک باشند، اما خطر دیسک گردن از نظر آسیب به نخاع بیشتر است. در مقابل، دیسک کمر شایع‌تر است اما معمولاً با درمان‌های غیرجراحی کنترل می‌شود.

اگر دچار درد، بی‌حسی یا ضعف در دست یا پا شده‌اید، خوددرمانی نکنید و منتظر بهبود خودبه‌خودی نباشید. تشخیص دقیق با معاینه و MRI، بهترین راه برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و انتخاب درمان مؤثر است.