✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
بسیاری از افرادی که از درد گردن، خشکی حرکات یا تیرکشیدن به شانه و بازو شکایت دارند، بعد از انجام MRI با عبارتی در گزارش مواجه میشوند که میگوید: «کم آبی دیسکهای گردنی مشاهده میشود». این جمله برای بیماران نگرانکننده است، اما لازم است بدانید این موضوع همیشه به معنی بیماری جدی یا نیاز به جراحی نیست. در این مطلب به زبان ساده توضیح میدهم کم آبی دیسک گردن چیست، چرا اتفاق میافتد و چطور باید آن را کنترل یا درمان کرد.
نقش دیسکهای گردن در بدن
ستون فقرات گردنی از هفت مهره تشکیل شده است. بین هر دو مهره، صفحهای به نام «دیسک بین مهرهای» قرار دارد که مثل ضربهگیر عمل میکند. دیسک از دو بخش ساخته شده:
هسته ژلاتینی مرکزی (نوکلئوس پولپوزوس) که پر از آب است و خاصیت ارتجاعی دارد.
حلقه فیبری بیرونی (آنولوس فیبروزوس) که این هسته را در جای خود نگه میدارد.
در حالت طبیعی، حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد وزن دیسک از آب تشکیل شده است. همین آب باعث میشود دیسک انعطافپذیر باشد و بتواند فشار حرکات گردن را تحمل کند.
کم آبی دیسک یعنی چه اتفاقی افتاده؟
با افزایش سن یا بر اثر فشارهای طولانیمدت، بخش ژلاتینی دیسک بهتدریج آب خود را از دست میدهد. وقتی آب داخل دیسک کاهش پیدا میکند، انعطاف آن هم کمتر میشود و به اصطلاح میگوییم دیسک «دهیدراته» یا «کم آب» شده است. در MRI این حالت بهصورت تیرهتر دیده میشود، چون میزان آب کمتر از حد طبیعی است.
بنابراین، «کم آبی دیسک گردن» در واقع نشانهای از آغاز تغییرات تخریبی یا پیری دیسک است، نه یک بیماری مستقل. این فرآیند در بسیاری از افراد بالای ۳۰ سال دیده میشود و همیشه علامتدار نیست.
علائم کم آبی دیسک گردن
اگر کم آبی در مراحل اولیه باشد، ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند. اما وقتی کاهش آب زیاد شود یا با بیرونزدگی همراه شود، علائم زیر بروز میکند:
درد مزمن یا متناوب در گردن
خشکی گردن هنگام بیدار شدن از خواب
تیر کشیدن درد به شانه، بازو یا بین دو کتف
احساس گزگز یا بیحسی در انگشتان
سردردهای پسسری یا گردنی
کاهش دامنه حرکت گردن
شدت علائم به میزان تخریب دیسک بستگی دارد، نه صرفا وجود کم آبی.
علتهای اصلی کم آبی دیسک گردن
عوامل زیادی باعث تسریع این روند میشوند، از جمله:
| عامل | توضیح |
|---|---|
| افزایش سن | طبیعیترین علت؛ با بالا رفتن سن میزان آب و پروتئینهای نگهدارنده آب در دیسک کاهش مییابد. |
| بیحرکتی طولانی یا نشستن زیاد | نشستن پشت میز یا کار با موبایل باعث کاهش تغذیه دیسکها میشود. |
| وضعیت نادرست بدن | خم شدن مداوم گردن به جلو، فشار مکرر به مهرهها وارد میکند. |
| کمآبی عمومی بدن | مصرف ناکافی مایعات باعث کاهش حجم آب در همه بافتها از جمله دیسک میشود. |
| سیگار | نیکوتین جریان خون مویرگی به دیسک را کاهش میدهد. |
| چاقی و اضافه وزن | باعث افزایش فشار مکانیکی بر مهرهها میشود. |
| آسیب یا ضربه قبلی به گردن | میتواند تغذیه طبیعی دیسک را مختل کند. |
آیا کم آبی دیسک گردن خطرناک است؟
در بیشتر موارد خیر. کم آبی دیسک، مرحله اولیه از روند فرسایش طبیعی بدن است و میتواند سالها بدون درد باقی بماند. اما اگر اصلاح نشود، در آینده ممکن است به بیرونزدگی یا فتق دیسک (دیسک گردن) منجر شود. این حالت زمانی رخ میدهد که حلقه بیرونی دیسک پاره شده و هسته ژلاتینی به عصب فشار وارد کند.
بنابراین، تشخیص زودهنگام و مراقبت صحیح میتواند جلوی پیشرفت آن را بگیرد.
روشهای تشخیص
تشخیص دقیق تنها با MRI ممکن است. در MRI ناحیه کمآب به رنگ تیرهتر نسبت به دیسکهای سالم دیده میشود. گاهی اوقات گزارش رادیولوژی شامل درجاتی از دهیدراسیون است (مثلاً درجه ۱ تا ۵). پزشک متخصص با دیدن تصاویر و معاینه بیمار مشخص میکند که این تغییرات با علائم شما ارتباط دارد یا خیر.
درمان کم آبی دیسک گردن
درمان بستگی به شدت علائم و مرحله بیماری دارد. در بیشتر بیماران نیازی به جراحی نیست و درمانهای غیرتهاجمی کافی است. درمانها به سه بخش تقسیم میشوند:
۱. اصلاح سبک زندگی
افزایش مصرف آب: نوشیدن حداقل ۸ لیوان در روز برای حفظ رطوبت بافتها ضروری است.
اصلاح وضعیت بدن: هنگام کار با موبایل یا کامپیوتر، سر را در امتداد ستون فقرات نگه دارید.
فعالیت منظم: حرکات کششی ملایم گردن و پیادهروی به تغذیه دیسک کمک میکند.
ترک سیگار: برای بهبود خونرسانی به دیسک حیاتی است.
کاهش وزن: هر کیلوگرم اضافهوزن فشار قابل توجهی به مهرهها وارد میکند.
۲. درمانهای فیزیوتراپی و توانبخشی
در مراحل متوسط، پزشک ممکن است درمانهای زیر را پیشنهاد کند:
فیزیوتراپی تخصصی: شامل تمرینات کششی، تقویت عضلات گردن و شانه و اصلاح حرکات.
لیزر تراپی یا مگنت تراپی: برای کاهش التهاب و افزایش متابولیسم سلولی.
تزریق اوزون یا PRP: در برخی موارد برای تحریک بازسازی بافتهای دیسک مفید است.
درمانهای دستی و کایروپراکتیک ملایم: فقط توسط متخصص آموزشدیده انجام شود.
۳. درمانهای دارویی
در صورت درد، پزشک از داروهای ضد التهاب، شلکننده عضلات یا مکملهای گلوکزامین و کندرویتین برای کمک به بافت دیسک استفاده میکند. اما مصرف خودسرانه دارو میتواند مضر باشد.
آیا دیسک کم آب دوباره پرآب میشود؟
در مراحل اولیه، بله تا حدی ممکن است. دیسکها بهصورت مستقیم عروق خونی ندارند و از طریق تبادل مایع بین مهرهها تغذیه میشوند. با اصلاح تغذیه، افزایش تحرک، فیزیوتراپی منظم و ترک سیگار میتوان روند دهیدراسیون را کند کرد یا تا حدی معکوس نمود.
اما اگر دیسک به مرحله تخریب پیشرفته برسد، بازگشت کامل آب دیگر ممکن نیست و هدف درمان بیشتر حفظ وضعیت موجود و جلوگیری از پیشرفت است.
پیشگیری از کم آبی دیسک گردن
پیشگیری سادهتر از درمان است. چند عادت روزمره در سلامت طولانیمدت دیسکها نقش کلیدی دارد:
هر ۴۵ دقیقه کار پشت میز، چند دقیقه بایستید و حرکات کششی انجام دهید.
از بالش مناسب با ارتفاع متوسط استفاده کنید.
از نشستن طولانی با گردن خمیده (مثلاً هنگام موبایلدیدن) خودداری کنید.
تغذیه متعادل با منابع پروتئین، ویتامین C و D و کلسیم داشته باشید.
ورزشهای سبک مثل پیادهروی، شنا یا یوگای ملایم انجام دهید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر کم آبی دیسک با علائم زیر همراه شد، باید سریعتر به متخصص مراجعه کنید:
درد مداوم گردن بیش از چند هفته
بیحسی یا ضعف در بازو و دستها
محدودیت حرکت یا قفل شدن گردن
سردردهای مزمن ناشی از گردن
تشخیص زودهنگام در این مرحله میتواند از نیاز به جراحی جلوگیری کند.
سخن پایانی
کم آبی دیسک گردن بهتنهایی بیماری خطرناک نیست، بلکه علامتی از کاهش سلامت بافتهای ستون فقرات است. بسیاری از بیماران با اصلاح عادات روزانه، فیزیوتراپی و تقویت عضلات بهراحتی به زندگی عادی برمیگردند. مهمترین نکته این است که قبل از پیشرفت آسیب، درمان را آغاز کنید و از خوددرمانی پرهیز نمایید.
