✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
وقتی درباره دیسک گردن صحبت میکنیم، منظور همان بالشتکهای نرم بین مهرههای گردن است که وظیفه جذب ضربه و حفظ انعطاف ستون فقرات را دارند. اما گاهی این دیسکها دچار آسیب میشوند و بخش داخلی آنها به سمت بیرون جابهجا میشود. اگر این جابهجایی به حدی باشد که به نخاع فشار وارد کند، فرد با وضعیتی روبهرو میشود که اصطلاحا «فشار دیسک گردن روی نخاع» نام دارد. این وضعیت از دید پزشکی یکی از حساسترین مشکلات ستون فقرات است و در صورت تأخیر در درمان، میتواند آسیبهای عصبی برگشتناپذیری ایجاد کند.
نخاع چیست و چرا حساس است؟
نخاع یکی از مهمترین بخشهای سیستم عصبی مرکزی است که از مغز تا پایین کمر امتداد دارد و مسیر اصلی انتقال پیامهای حرکتی و حسی از مغز به بدن است. در ناحیه گردن، نخاع از میان مهرههای گردنی عبور میکند و اعصاب زیادی از آن منشعب میشود که وظیفه کنترل حرکات بازوها، دستها و حتی بخشی از عملکرد تنفسی را بر عهده دارند.
به همین دلیل هرگونه فشار بر نخاع در ناحیه گردن میتواند باعث علائمی شود که نه فقط در گردن بلکه در کل بدن احساس میشود.
علت فشار دیسک گردن روی نخاع
علت اصلی این مشکل معمولاً پارگی یا بیرونزدگی دیسک گردن است. در این حالت، بخش داخلی دیسک (نوکلئوس پولپوزوس) از لایه خارجی آن (آنولوس فیبروزوس) بیرون میزند و به نخاع فشار میآورد. عواملی که باعث چنین وضعیتی میشوند شامل موارد زیر است:
فرسودگی و افزایش سن: با افزایش سن، آب دیسکها کمتر میشود و خاصیت انعطاف آنها از بین میرود.
حرکات ناگهانی یا ضربه: تصادف، سقوط یا حرکات ناگهانی گردن میتواند باعث آسیب دیسک شود.
نشستن طولانیمدت و وضعیت بد بدن: کار با کامپیوتر یا گوشی به مدت طولانی در وضعیت نامناسب یکی از شایعترین دلایل است.
فعالیتهای سنگین و بلند کردن اجسام سنگین: فشارهای مکانیکی مداوم روی گردن احتمال بیرونزدگی دیسک را افزایش میدهد.
عوامل ژنتیکی و ضعف عضلات گردن: در برخی افراد ساختارهای ستون فقرات ذاتاً مستعد آسیب هستند.
علائم فشار دیسک گردن روی نخاع
علائم بسته به میزان و محل فشار متفاوتاند، اما معمولاً شامل موارد زیر هستند:
درد در ناحیه گردن، شانه و بازو
بیحسی یا گزگز در دستها یا انگشتان
ضعف در عضلات بازو و دست
کاهش هماهنگی حرکتی و احساس سنگینی در پاها
در موارد شدید، اختلال در تعادل، مشکل در راه رفتن یا حتی بیاختیاری ادرار و مدفوع
هرچه فشار بر نخاع بیشتر باشد، احتمال بروز علائم شدیدتر و دائمیتر است. بنابراین، مراجعه زودهنگام به پزشک اهمیت حیاتی دارد.
تشخیص فشار دیسک گردن روی نخاع
تشخیص معمولاً با معاینه دقیق عصبی و انجام تصویربرداری انجام میشود:
MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی): دقیقترین روش برای مشاهده میزان بیرونزدگی دیسک و میزان فشردگی نخاع است.
CT اسکن: در موارد خاص برای بررسی استخوانها و مهرهها به کار میرود.
نوار عصب و عضله (EMG): جهت بررسی عملکرد اعصاب محیطی و افتراق بین مشکلات نخاعی و محیطی.
تفاوت فشار دیسک گردن روی نخاع با فشار روی ریشه عصبی
در فشار روی نخاع، کل مسیر عصبی تحت تأثیر قرار میگیرد و ممکن است هر دو سمت بدن علائم نشان دهند. اما در فشار روی ریشه عصبی، معمولاً فقط یک سمت بدن (مثلاً فقط دست راست یا چپ) درگیر میشود. همچنین درگیری نخاع میتواند تعادل و کنترل راه رفتن را نیز مختل کند، در حالی که فشار روی ریشه عصبی معمولاً محدود به درد و بیحسی در اندام است.
درمان فشار دیسک گردن روی نخاع
انتخاب روش درمان به شدت علائم، میزان فشردگی و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. درمان به دو دسته تقسیم میشود:
درمان غیرجراحی
در موارد خفیف یا متوسط، ممکن است بتوان بدون جراحی علائم را کنترل کرد:
داروها: شامل داروهای ضدالتهاب، شلکننده عضلانی و گاهی داروهای عصبی برای کنترل درد و گزگز.
فیزیوتراپی: با هدف کاهش التهاب، تقویت عضلات گردن و اصلاح وضعیت بدن انجام میشود.
کشش گردن (traction): در برخی بیماران باعث کاهش فشار بر نخاع و اعصاب میشود.
تغییر سبک زندگی: اصلاح نحوه نشستن، خوابیدن و انجام فعالیتهای روزانه از اهمیت زیادی برخوردار است.
درمان جراحی
وقتی فشار زیاد است یا علائم عصبی پیشرفته وجود دارد (مانند ضعف عضلانی یا مشکلات حرکتی)، درمان جراحی ضروری میشود. روشهای جراحی شامل:
دیسککتومی (برداشتن دیسک آسیبدیده): رایجترین روش که در آن دیسک فشردهکننده نخاع خارج میشود.
جایگزینی دیسک مصنوعی: در بیماران خاص برای حفظ حرکت طبیعی گردن انجام میشود.
فیوز یا جوش دادن مهرهها (Spinal Fusion): در برخی موارد برای پایداری ستون فقرات ضروری است.
عوارض تأخیر در درمان
نادیده گرفتن علائم یا خوددرمانی میتواند به آسیب دائمی نخاع منجر شود. این آسیبها ممکن است باعث ضعف دائم، بیحسی مزمن، اختلال در کنترل ادرار و مدفوع یا حتی فلج دائمی شود. بنابراین هرگونه احساس بیحسی یا سنگینی پاها در کنار درد گردن باید فوراً بررسی شود.
پیشگیری از فشار دیسک گردن روی نخاع
پیشگیری سادهتر از درمان است. رعایت چند نکته میتواند خطر آسیب را بهطور چشمگیری کاهش دهد:
حفظ وضعیت درست بدن هنگام کار یا خواب
تقویت عضلات گردن و شانه با حرکات سبک ورزشی
پرهیز از حمل اجسام سنگین
انجام حرکات کششی در فواصل کاری طولانی
اجتناب از حرکات ناگهانی گردن
جمعبندی از زبان دکتر محمدمهدی سلیمانی
فشار دیسک گردن روی نخاع، یک هشدار جدی از بدن است که نباید نادیده گرفته شود. بسیاری از بیماران در مراحل اولیه با درمانهای ساده و غیرجراحی بهبود مییابند، اما اگر این فشار ادامه پیدا کند، میتواند به آسیبهای برگشتناپذیر نخاع منجر شود. به همین دلیل هر فردی که با علائم گزگز، ضعف دست یا عدم تعادل مواجه میشود باید سریع به پزشک مغز و اعصاب یا جراح ستون فقرات مراجعه کند تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.
