✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
به عنوان جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، یکی از پرسشهای پرتکراری که از من در مطب و مشاورههای آنلاین پرسیده میشود این است که: «آیا دیسک گردن میتواند باعث سرگیجه شود؟» پاسخ کوتاه این است: بله، در بسیاری از موارد سرگیجه میتواند یکی از علائم غیرمستقیم مشکلات ناحیه گردن، از جمله فتق یا برجستگی دیسک گردن باشد. اما این ارتباط پیچیدهتر از آن است که بتوان آن را فقط با یک بله یا خیر توضیح داد. در ادامه به شکل علمی و در عین حال ساده، رابطه میان دیسک گردن و سرگیجه را بررسی میکنم.
دیسک گردن چیست؟
بین هر دو مهره گردن یک بافت نرم به نام دیسک بینمهرهای وجود دارد که نقش ضربهگیر و حرکتدهنده دارد. وقتی این دیسک فرسوده، پاره یا دچار بیرونزدگی شود، بر اعصاب یا حتی بر شریانهایی که از کنار ستون فقرات گردنی عبور میکنند فشار وارد میکند. این همان وضعیتی است که به آن فتق دیسک گردن گفته میشود.
رابطه میان دیسک گردن و سرگیجه چگونه است؟
گردن نهتنها ساختار حرکتی دارد، بلکه مسیر عبور اعصاب و عروق حیاتی است که خون و پیامهای عصبی را به مغز میرسانند. دو مسیر اصلی میتوانند باعث سرگیجه در مشکلات گردن شوند:
فشار بر عروق مهرهای (شریانهای ورتبرال)
این شریانها از بین مهرههای گردن عبور کرده و خون را به بخشهای تعادلی مغز یعنی مخچه و ساقه مغز میرسانند. اگر دیسک بیرونزده یا آرتروز گردن باعث تنگی کانال استخوانی و فشار بر این عروق شود، جریان خون مختل میشود. در نتیجه، مغز در حفظ تعادل دچار اختلال موقت یا مداوم میگردد و بیمار احساس سرگیجه، عدم تعادل، تاری دید یا سیاهی رفتن چشمها پیدا میکند.درگیری اعصاب حسی عضلات گردن
عضلات گردن حاوی گیرندههایی هستند که وضعیت سر را نسبت به بدن به مغز اطلاع میدهند. وقتی التهاب، اسپاسم یا تحریک عصبی ناشی از دیسک گردن ایجاد شود، این پیامها اشتباه به مغز میرسند و فرد احساس میکند محیط دور سرش در حال چرخش است، در حالی که در واقع حرکتی وجود ندارد.
علائم سرگیجه ناشی از دیسک گردن
سرگیجه ناشی از مشکلات گردنی معمولاً خصوصیات زیر را دارد:
احساس سبکی سر یا چرخش هنگام چرخاندن یا خم کردن گردن
سرگیجه همراه با درد، گرفتگی یا خشکی گردن
تاری دید، دوبینی یا سیاهی لحظهای چشمها
بیحسی یا گزگز در دستها همزمان با سرگیجه
در برخی بیماران احساس شناور بودن یا ناپایداری هنگام راه رفتن
اگر سرگیجه با یکی از این علائم همراه باشد، احتمال منشاء گردنی آن افزایش مییابد.
چه زمانی سرگیجه به دیسک گردن مربوط نیست؟
همه سرگیجهها به دیسک گردن ارتباط ندارند. اختلالات گوش داخلی (مانند منییر یا کریستالهای گوش)، مشکلات قلبی، کمخونی، اضطراب یا حتی مصرف داروها هم میتوانند عامل باشند. به همین دلیل تشخیص افتراقی اهمیت زیادی دارد و نباید صرفاً بر اساس حدس، دیسک گردن را مقصر دانست.
روشهای تشخیص دقیق
برای تشخیص درست، پزشک ابتدا با معاینه فیزیکی و بررسی دامنه حرکات گردن شروع میکند، سپس در صورت نیاز از روشهای زیر استفاده میشود:
MRI گردن: بهترین روش برای مشاهده بیرونزدگی یا فشردگی دیسک
MRA یا داپلر عروق گردنی: برای بررسی جریان خون در شریانهای ورتبرال
تست ویدیو نِیستاگموگرافی (VNG): جهت بررسی منشاء عصبی یا تعادلی سرگیجه
آزمایشات خون: برای رد علل متابولیک یا کمخونی
ترکیب نتایج این بررسیها به پزشک کمک میکند تا مشخص کند آیا واقعاً دیسک گردن عامل سرگیجه است یا خیر.
درمان سرگیجه ناشی از دیسک گردن
درمان بستگی به شدت درگیری دیسک دارد، اما معمولاً از سادهترین تا پیشرفتهترین روشها به ترتیب زیر انجام میشود:
استراحت و اصلاح وضعیت بدن
در مراحل اولیه، کاهش فشار مکانیکی با استفاده از بالش مناسب، اجتناب از خم کردن طولانی گردن و اصلاح ارگونومی کار بسیار مؤثر است.دارودرمانی
داروهای ضد التهاب (NSAID) برای کاهش التهاب و درد
شلکننده عضلات برای رفع اسپاسم گردن
در صورت نیاز داروهای بهبوددهنده جریان خون مغزی
فیزیوتراپی تخصصی گردن
شامل تمرینات کششی، اصلاح وضعیت مهرهها و تقویت عضلات نگهدارنده سر است. این مرحله در درمان سرگیجههای گردنی نقشی کلیدی دارد.تزریقهای هدفمند
در مواردی که التهاب شدید باشد، تزریق استروئید در اطراف ریشههای عصبی یا مفاصل بینمهرهای میتواند التهاب و فشار را کاهش دهد.جراحی دیسک گردن
اگر دیسک به حدی بیرونزده باشد که با درمانهای غیرجراحی بهبود نیابد یا باعث فشردگی شدید عصب و عروق شود، عمل جراحی مانند دیسککتومی گردنی انجام میشود. هدف از جراحی آزادسازی فشار از روی اعصاب و عروق است تا جریان خون و سیگنالهای عصبی طبیعی شوند.
راهکارهای پیشگیری از عود سرگیجههای گردنی
پرهیز از پایین نگاه داشتن طولانیمدت سر (مثل کار با موبایل یا لپتاپ)
استفاده از بالش طبی با ارتفاع مناسب
انجام نرمشهای گردنی روزانه برای حفظ انعطافپذیری عضلات
حفظ تناسب اندام و وزن مناسب برای کاهش فشار بر ستون فقرات
مراجعه منظم به پزشک در صورت بروز مجدد علائم
آیا سرگیجه گردنی خطرناک است؟
در بیشتر موارد خیر، اما اگر همراه با علائمی مانند تاری دید شدید، تهوع مداوم، بیهوشی، یا ضعف ناگهانی اندامها باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. چنین علائمی ممکن است نشانه انسداد عروق یا فشار جدی بر اعصاب باشند.
جمعبندی
دیسک گردن میتواند در اثر فشار بر اعصاب یا عروق مهرهای باعث اختلال در پیامهای تعادلی مغز و در نتیجه سرگیجه شود. تشخیص درست، نیازمند معاینه دقیق و بررسی تصویربرداری است. خوشبختانه، بیشتر بیماران با درمانهای غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و دارودرمانی بهبود قابل توجهی پیدا میکنند. در موارد نادر و شدید، جراحی بهترین گزینه برای بازگشت تعادل و رفع سرگیجه خواهد بود.
