✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.

مقدمه

به عنوان جراح مغز و اعصاب، هر روز با بیمارانی روبه‌رو می‌شوم که از درد گردن، بی‌حسی دست‌ها یا احساس گزگز در بازو شکایت دارند. بسیاری از آن‌ها پس از انجام MRI متوجه می‌شوند که دچار «بالجینگ دیسک گردن» هستند. این اصطلاح برای بیشتر افراد ناآشناست و نگرانی زیادی ایجاد می‌کند. در این مطلب سعی می‌کنم با زبان ساده و دقیق توضیح دهم که بالجینگ دیسک گردن چیست، چه تفاوتی با فتق یا پارگی دیسک دارد و چگونه درمان می‌شود.
 

تعریف بالجینگ دیسک گردن

در ستون فقرات گردنی، بین هر دو مهره یک دیسک بین‌مهره‌ای وجود دارد. این دیسک‌ها مانند بالشتک عمل می‌کنند و ضربه‌ها و حرکات ناگهانی را جذب می‌کنند. هر دیسک از دو بخش تشکیل شده است: بخش مرکزی نرم به نام «نوکلئوس پولپوزوس» و بخش بیرونی فیبری و محکم به نام «آنولوس فیبروزوس».

وقتی بخش بیرونی دیسک ضعیف یا فرسوده شود، قسمت مرکزی به سمت بیرون برجسته می‌شود اما هنوز دیواره خارجی پاره نشده است. به این حالت «بالجینگ دیسک» یا «برجستگی دیسک» گفته می‌شود.

به زبان ساده، در بالجینگ دیسک هنوز پارگی وجود ندارد، بلکه دیسک به‌صورت یک برآمدگی به اطراف فشار وارد می‌کند.

تفاوت بالجینگ دیسک با فتق دیسک

بسیاری از بیماران این دو اصطلاح را یکی می‌دانند، اما تفاوت مهمی میان آن‌ها وجود دارد:

در نتیجه، بالجینگ دیسک نوع خفیف‌تر آسیب دیسک است که در مراحل اولیه قابل درمان محافظه‌کارانه می‌باشد.

علائم بالجینگ دیسک گردن

علائم بسته به میزان فشار دیسک بر اعصاب متفاوت است، اما شایع‌ترین نشانه‌ها عبارت‌اند از:

• درد مزمن یا متناوب در ناحیه گردن

• احساس سنگینی یا گرفتگی در شانه‌ها

• درد تیرکشنده به بازو یا ساعد

• گزگز یا بی‌حسی در انگشتان دست

• ضعف در گرفتن اجسام یا کاهش قدرت انگشتان

• در موارد پیشرفته‌تر، درد در پشت سر یا سرگیجه به‌علت فشار بر ریشه‌های عصبی

نکته مهم این است که همه‌ی افراد دارای بالجینگ دیسک علائم شدید ندارند. در بسیاری از موارد، این حالت به‌صورت تصادفی در MRI دیده می‌شود و بیمار هیچ دردی ندارد.

دلایل و عوامل خطر

دلایل ایجاد برجستگی دیسک معمولاً ترکیبی از عوامل طبیعی و رفتاری است. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

1. افزایش سن: با بالا رفتن سن، آب دیسک‌ها کاهش می‌یابد و خاصیت ارتجاعی آن‌ها کم می‌شود.

2. وضعیت نادرست بدن: کار طولانی‌مدت با موبایل یا لپ‌تاپ و خم شدن گردن به جلو، فشار زیادی به دیسک‌ها وارد می‌کند.

3. ضربه یا آسیب فیزیکی: تصادف، سقوط یا حرکات ناگهانی گردن می‌تواند باعث برجستگی دیسک شود.

4. ضعف عضلات گردن و شانه: عضلات ضعیف نمی‌توانند مهره‌ها را به‌خوبی حمایت کنند.

5. اضافه وزن و بی‌تحرکی: این دو عامل روند فرسایش ستون فقرات را تسریع می‌کنند.

روش‌های تشخیص

تشخیص قطعی بالجینگ دیسک تنها با بررسی دقیق علائم و انجام تصویربرداری ممکن است.

1. معاینه بالینی: پزشک با بررسی دامنه حرکت گردن، رفلکس‌ها و حس اندام‌ها می‌تواند محل درگیری را حدس بزند.

2. MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی): دقیق‌ترین روش تشخیص است و محل دقیق و میزان برجستگی دیسک را نشان می‌دهد.

3. سی‌تی اسکن یا نوار عصب: در موارد خاص برای تشخیص فشار بر ریشه‌های عصبی استفاده می‌شود.

درمان بالجینگ دیسک گردن

درمان این عارضه در بیشتر موارد بدون جراحی انجام می‌شود و هدف، کاهش التهاب و پیشگیری از پیشرفت به فتق دیسک است. روش‌های درمانی شامل:

1. درمان دارویی

• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی برای کاهش درد و التهاب

• شل‌کننده‌های عضلانی برای کاهش اسپاسم گردن

• داروهای خاص برای کنترل درد عصبی (در موارد گزگز و بی‌حسی)

2. فیزیوتراپی و ورزش درمانی

درمان فیزیوتراپی مهم‌ترین بخش بهبودی است. شامل موارد زیر می‌شود:

• تمرینات کششی گردن برای کاهش فشار روی دیسک

• تقویت عضلات پشت و شانه

• استفاده از تراکشن (کشش مکانیکی گردن) در شرایط خاص

• آموزش وضعیت صحیح نشستن و خوابیدن

3. تغییر سبک زندگی

• استفاده از بالش مناسب که قوس طبیعی گردن را حفظ کند

• پرهیز از حمل اجسام سنگین یا چرخاندن ناگهانی گردن

• تنظیم ارتفاع مانیتور و میز کار

• کاهش زمان استفاده از موبایل در حالت خمیده

4. تزریق دارویی (در موارد خاص)

اگر درد شدید و ماندگار باشد، تزریق داروهای ضدالتهابی در فضای اطراف عصب (تزریق اپیدورال یا فاست) انجام می‌شود تا التهاب کاهش یابد.

5. جراحی (در موارد نادر)

جراحی تنها زمانی انجام می‌شود که دیسک از حالت برجسته به فتق کامل تبدیل شده باشد یا فشار شدید به نخاع و اعصاب باعث ضعف حرکتی یا بی‌اختیاری شود. در این موارد جراح، بخش بیرون‌زده دیسک را برمی‌دارد تا فشار از روی عصب برداشته شود.

پیشگیری از بالجینگ دیسک گردن

پیشگیری بسیار ساده‌تر از درمان است. رعایت چند نکته می‌تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند:

• صاف نگه داشتن سر هنگام کار با کامپیوتر یا موبایل

• انجام حرکات کششی گردن در فواصل زمانی منظم

• تقویت عضلات گردن و پشت با ورزش‌های سبک

• خوابیدن روی تشک سفت و بالش استاندارد

• پرهیز از نشستن طولانی‌مدت در یک وضعیت

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر دچار هر یک از علائم زیر شدید، مراجعه به پزشک ضروری است:

• درد مداوم بیش از ۲ هفته

• انتشار درد به دست یا بی‌حسی انگشتان

• ضعف در بازو یا دست

• کاهش کنترل ادرار یا مدفوع (در موارد شدید و اورژانسی)

تاخیر در مراجعه می‌تواند باعث پیشرفت برجستگی به فتق دیسک و در نهایت آسیب دائمی عصب شود.

جمع‌بندی

بالجینگ دیسک گردن مرحله اولیه آسیب به دیسک‌های بین‌مهره‌ای است. اگر در این مرحله درمان آغاز شود، معمولاً بدون جراحی و تنها با اصلاح سبک زندگی و فیزیوتراپی قابل کنترل است. اما در صورت بی‌توجهی، ممکن است به فتق دیسک و مشکلات جدی عصبی منجر شود.

در صورت مشاهده علائم، بهتر است تحت نظر متخصص مغز و اعصاب یا جراح ستون فقرات قرار بگیرید تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.