✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.

مقدمه

فتق دیسک گردن یکی از شایع‌ترین علل درد گردن و بازو است که در بسیاری از افراد میانسال یا حتی جوان‌تر دیده می‌شود. در این مقاله از زبان دکتر محمدمهدی سلیمانی، جراح مغز و اعصاب و دیسک، توضیح داده می‌شود که فتق دیسک گردن دقیقاً چیست، چرا به وجود می‌آید، چه علائمی دارد و چگونه می‌توان آن را تشخیص و درمان کرد. هدف این مطلب ارائه‌ی یک راهنمای علمی، دقیق و قابل فهم برای عموم مردم است.
 

ساختار دیسک‌های گردنی و نقش آن‌ها

بین هر دو مهره‌ی گردنی، بالشتک‌هایی به نام دیسک بین مهره‌ای قرار دارد. این دیسک‌ها مانند کمک‌فنر عمل می‌کنند و فشار ناشی از حرکات گردن را جذب می‌کنند. هر دیسک از دو بخش تشکیل شده است:

• بخش بیرونی سفت و فیبری به نام آنولوس فیبروزوس

• بخش مرکزی نرم و ژله‌ای به نام نوکلئوس پولپوزوس

وقتی بخش مرکزی از طریق پارگی یا ضعف دیواره‌ی بیرونی به بیرون فشار می‌آورد، اصطلاحاً می‌گوییم فتق دیسک گردن (Herniated Cervical Disc) اتفاق افتاده است.

علت‌های شایع فتق دیسک گردن

عوامل متعددی می‌توانند باعث فتق دیسک گردن شوند، از جمله:

1. فرسودگی و افزایش سن: با بالا رفتن سن، دیسک‌ها رطوبت و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند.

2. حرکات تکراری یا اشتباه گردن: مثل کار طولانی با موبایل یا کامپیوتر با وضعیت اشتباه گردن.

3. تصادف یا ضربه: به‌خصوص در تصادفات خودرو (ضربه‌ی شلاقی گردن).

4. عوامل ژنتیکی: در بعضی خانواده‌ها ساختار بافت همبند ضعیف‌تر است.

5. سبک زندگی کم‌تحرک: ضعف عضلات گردن و شانه‌ها احتمال فتق دیسک را بیشتر می‌کند.

علائم فتق دیسک گردن

بسته به محل دقیق فتق و میزان فشار روی عصب، علائم ممکن است متفاوت باشند. مهم‌ترین علائم عبارت‌اند از:

• درد گردن که ممکن است به شانه، بازو یا انگشتان دست انتشار پیدا کند

• گزگز، بی‌حسی یا مورمور در بازو و انگشتان

• ضعف عضلانی در بازو یا دست

• کاهش دامنه حرکتی گردن و خشکی عضلات

• در موارد شدید، اختلال در هماهنگی حرکتی یا بی‌حسی در پاها در اثر فشار روی نخاع

جدول زیر خلاصه‌ای از محل‌های شایع فتق و علائم مربوطه را نشان می‌دهد:

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر درد گردن یا بازو بیش از چند روز ادامه دارد، یا علائمی مانند بی‌حسی، ضعف دست یا از دست دادن تعادل مشاهده می‌شود، مراجعه به متخصص مغز و اعصاب یا جراح ستون فقرات ضروری است. تأخیر در درمان می‌تواند باعث آسیب دائمی به اعصاب شود.

روش‌های تشخیص فتق دیسک گردن

پزشک با ترکیب معاینه فیزیکی و روش‌های تصویربرداری دقیق به تشخیص می‌رسد:

• MRI گردن: دقیق‌ترین روش برای مشاهده بیرون‌زدگی دیسک و میزان فشار بر اعصاب یا نخاع است.

• CT اسکن یا میلوگرافی: در صورتی که MRI ممکن نباشد، از این روش‌ها استفاده می‌شود.

• تست الکترومیوگرافی (EMG): برای بررسی عملکرد عصب‌های گردن و بازو.

درمان فتق دیسک گردن

درمان بستگی به شدت علائم و نوع فتق دارد. اغلب بیماران بدون جراحی بهبود می‌یابند. درمان‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1. درمان‌های غیرجراحی:

• استراحت نسبی و اصلاح وضعیت بدن: پرهیز از نگه داشتن گردن در وضعیت ثابت و خمیده.

• داروهای ضد التهاب و شل‌کننده عضلات: برای کاهش درد و التهاب اطراف عصب.

• فیزیوتراپی و تمرینات کششی: تقویت عضلات گردن و بهبود حرکت مهره‌ها.

• تزریق داروهای ضد التهاب (اپیدورال): در صورت درد شدید یا التهاب موضعی.

• اصلاح سبک زندگی: کاهش استفاده طولانی از موبایل، افزایش تحرک و اصلاح وضعیت نشستن.

2. درمان‌های جراحی:
اگر درمان‌های غیرجراحی بعد از چند هفته مؤثر نباشند یا علائم عصبی پیشرفته مثل ضعف عضلات و اختلال راه رفتن بروز کند، جراحی ضرورت پیدا می‌کند.

رایج‌ترین روش‌های جراحی عبارت‌اند از:

• دیسککتومی قدامی گردن (ACDF): خارج کردن دیسک آسیب‌دیده از جلوی گردن و ثابت کردن مهره‌ها با کیج یا پلاک.

• دیسک مصنوعی گردن: جایگزینی دیسک با یک دیسک مصنوعی متحرک برای حفظ حرکت طبیعی گردن.

نقش فیزیوتراپی و ورزش در بهبود دیسک گردن

فیزیوتراپی در بیشتر بیماران نقش کلیدی دارد. تمرینات تقویتی و کششی باعث کاهش فشار روی دیسک و افزایش پایداری گردن می‌شوند.
چند توصیه مهم:

• در حین کار با لپ‌تاپ یا موبایل، گردن را در راستای بدن نگه دارید.

• از بالش مناسب با ارتفاع متوسط استفاده کنید.

• در هنگام رانندگی یا مطالعه، هر ۳۰ دقیقه گردن را حرکت دهید.

• از حمل وسایل سنگین با یک دست خودداری کنید.

عوارض عدم درمان به‌موقع

نادیده گرفتن فتق دیسک گردن می‌تواند باعث آسیب‌های برگشت‌ناپذیر شود. از جمله:

• ضعف دائمی عضلات بازو یا دست

• از بین رفتن حس در اندام‌ها

• فشردگی نخاع و بروز علائم عصبی گسترده‌تر

• درد مزمن گردن که کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد

پیشگیری از فتق دیسک گردن

پیشگیری همیشه ساده‌تر از درمان است. چند عادت سالم می‌تواند خطر فتق دیسک را کاهش دهد:

1. حفظ وضعیت صحیح بدن در حین کار یا مطالعه

2. تقویت عضلات گردن و شانه

3. پرهیز از حرکات ناگهانی گردن

4. خوابیدن با بالش مناسب

5. انجام ورزش‌های ملایم و کششی به طور منظم

جمع‌بندی

فتق دیسک گردن یک بیماری قابل درمان است، به شرطی که تشخیص و درمان آن به‌موقع انجام شود. بسیاری از بیماران با اصلاح سبک زندگی، فیزیوتراپی و درمان دارویی بدون جراحی بهبود پیدا می‌کنند. اما در مواردی که علائم عصبی یا فشار روی نخاع وجود دارد، جراحی می‌تواند بهترین راه بازگشت به زندگی عادی باشد.

اگر شما یا یکی از نزدیکانتان علائمی مانند درد گردن با انتشار به بازو، بی‌حسی یا ضعف عضلات دارید، حتماً برای بررسی دقیق به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.