✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
دیسک‌های بین مهره‌ای گردن از دو بخش اصلی تشکیل شده‌اند: بخش مرکزی ژله‌ای به نام «نوکلئوس پولپوزوس» و لایه بیرونی فیبری به نام «آنولوس فیبروزوس». بخش مرکزی حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد از آب تشکیل شده است. این آب باعث می‌شود دیسک خاصیت ارتجاعی داشته باشد و فشارهای روزمره بر مهره‌های گردن را جذب کند.
وقتی به دلایل مختلف آب موجود در این قسمت کاهش پیدا کند، دیسک خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد و به اصطلاح «دهیدره» یا «خشک» می‌شود. این وضعیت را دیسک دهیدریشن می‌نامیم.
چرا دیسک گردن دهیدره می‌شود؟
علت اصلی دهیدریشن دیسک گردن افزایش سن و فرسودگی طبیعی بافت‌ها است، اما عوامل دیگری هم می‌توانند این روند را تشدید کنند. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
| عامل | توضیح |
|---|---|
| افزایش سن | با بالا رفتن سن، جریان مواد غذایی به دیسک کاهش می‌یابد و سلول‌های نگهدارنده آب (پروتئوگلیکان‌ها) کم می‌شوند. |
| وضعیت بد بدن | نشستن طولانی با گردن خم یا قوز کرده (به‌ویژه در کار با موبایل و کامپیوتر) فشار زیادی به دیسک وارد می‌کند. |
| سیگار کشیدن | نیکوتین جریان خون را کاهش می‌دهد و روند پیری دیسک را تسریع می‌کند. |
| ضربه یا آسیب‌های تکراری | حرکات ناگهانی یا تصادف‌های جزئی می‌توانند به بافت دیسک آسیب بزنند. |
| ضعف عضلات گردن | عضلات ضعیف حمایت کافی از ستون فقرات ندارند و بار بیشتری روی دیسک‌ها می‌افتد. |
| کمبود آب بدن و تغذیه نامناسب | مصرف کم مایعات و رژیم غذایی ضعیف باعث افت توان ترمیمی بافت‌های نرم می‌شود. |
علائم دیسک دهیدریشن گردن
در مراحل اولیه ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد، اما با پیشرفت دهیدریشن، علائم زیر ظاهر می‌شوند:
درد گردن به‌ویژه پس از بیدار شدن یا نشستن طولانی
خشکی و کاهش انعطاف گردن
سردردهای پشت سر یا شقیقه‌ها
درد تیرکشنده به شانه، بازو یا دست‌ها
بی‌حسی، مورمور یا ضعف در دست‌ها
احساس خستگی یا گرفتگی عضلات گردن
در موارد پیشرفته، دهیدریشن می‌تواند به بیرون‌زدگی دیسک (فتق دیسک گردن) منجر شود.
تشخیص دیسک دهیدریشن گردن
تشخیص دقیق معمولاً با بررسی علائم، معاینه فیزیکی و تصویربرداری انجام می‌شود:
MRI (ام آر آی): بهترین روش برای دیدن کاهش آب دیسک و میزان آسیب آن است. در MRI، دیسک دهیدره به رنگ تیره‌تر نسبت به دیسک سالم دیده می‌شود.
عکس ساده (X-ray): ممکن است کاهش فاصله بین مهره‌ها را نشان دهد.
معاینه بالینی: پزشک حرکات گردن، قدرت عضلات و واکنش‌های عصبی را بررسی می‌کند.
تفاوت دیسک دهیدریشن با فتق دیسک گردن
بسیاری از بیماران این دو اصطلاح را با هم اشتباه می‌گیرند. در جدول زیر تفاوت آن‌ها را می‌بینید:
| ویژگی | دیسک دهیدریشن | فتق دیسک گردن |
|---|---|---|
| ماهیت بیماری | از بین رفتن آب و خاصیت ارتجاعی دیسک | بیرون‌زدگی بخشی از دیسک به بیرون از فضای طبیعی خود |
| درد عصبی | ممکن است وجود داشته باشد یا نه | معمولاً وجود دارد و به بازو تیر می‌کشد |
| در MRI | کاهش شدت سیگنال (رنگ تیره‌تر دیسک) | بیرون‌زدگی واضح دیسک و فشار بر عصب |
| درمان اولیه | اصلاح سبک زندگی و فیزیوتراپی | گاهی نیاز به جراحی یا تزریق دارد |
درمان دیسک دهیدریشن گردن
درمان بستگی به شدت علائم و میزان آسیب دارد. هدف اصلی کاهش درد، جلوگیری از پیشرفت تخریب و بهبود عملکرد گردن است. روش‌های درمانی عبارتند از:
1. درمان‌های غیر جراحی
بیشتر بیماران با این روش‌ها بهبود پیدا می‌کنند:
فیزیوتراپی: تمرینات کششی و تقویتی مخصوص گردن به کاهش فشار دیسک و بهبود جریان خون کمک می‌کند.
اصلاح وضعیت بدن: اجتناب از قوز کردن هنگام کار، استفاده از میز و صندلی ارگونومیک، و قرار دادن مانیتور در سطح چشم.
داروها: داروهای ضد التهاب، شل کننده عضله یا مسکن‌ها برای کاهش درد و التهاب.
کمپرس گرم یا سرد: برای کاهش درد و گرفتگی عضلات.
تزریق اوزون یا PRP: در برخی بیماران، تزریق مواد ترمیمی در اطراف دیسک می‌تواند روند ترمیم را تحریک کند.
2. درمان‌های جراحی
در مواردی که دهیدریشن منجر به بیرون‌زدگی دیسک یا فشار شدید بر عصب شود و درمان‌های غیر جراحی موثر نباشد، ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد.
جراحی‌های گردن شامل «دکمپرسیون دیسک»، «فیوژن مهره‌ای» یا استفاده از «پروتز دیسک مصنوعی» است. نوع جراحی بر اساس شرایط هر بیمار تعیین می‌شود.
نقش تغذیه و سبک زندگی
پیشگیری و حتی کند کردن روند دهیدریشن با اصلاح سبک زندگی ممکن است:
نوشیدن روزانه حداقل ۸ لیوان آب
مصرف غذاهای سرشار از ویتامین C، D و کلسیم
ترک سیگار و الکل
ورزش‌های منظم سبک مثل شنا یا پیاده‌روی
اجتناب از نشستن طولانی و کار مداوم با موبایل یا لپ‌تاپ بدون استراحت
آیا دیسک دهیدریشن گردن قابل برگشت است؟
دهیدریشن شدید معمولاً برگشت‌پذیر کامل نیست، چون سلول‌های تولیدکننده آب در دیسک از بین رفته‌اند. اما با درمان مناسب می‌توان روند تخریب را کند کرد، درد را کنترل نمود و عملکرد گردن را تا حد زیادی بهبود داد. در موارد خفیف، تغییر سبک زندگی و انجام تمرینات صحیح می‌تواند وضعیت دیسک را تا حدی بهبود دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در موارد زیر مراجعه به جراح مغز و اعصاب ضروری است:
درد گردن بیش از چند هفته ادامه داشته باشد
درد به بازو یا دست‌ها تیر بکشد
بی‌حسی یا ضعف در اندام‌ها احساس شود
سردردهای شدید و مکرر بدون علت مشخص
محدودیت حرکتی یا گرفتگی دائمی گردن
جمع‌بندی
دیسک دهیدریشن گردن یکی از مراحل اولیه فرسایش ستون فقرات است و اگر در زمان مناسب تشخیص داده شود، قابل کنترل است. بسیاری از بیماران با اصلاح وضعیت بدن، تمرینات منظم گردن و پیگیری پزشکی دقیق می‌توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند.
توصیه من به بیماران این است که درد گردن را نادیده نگیرند و به‌جای درمان‌های خودسرانه یا ماساژهای غیر علمی، به متخصص مغز و اعصاب یا جراح ستون فقرات مراجعه کنند تا علت دقیق مشخص و درمان مناسب انجام شود.
