✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
بارها با بیماران بسیاری روبه‌رو شده‌ام که با درد گردن، شانه یا دست به مطب مراجعه می‌کنند و پس از بررسی مشخص می‌شود مشکل اصلی آن‌ها «دیسک گردن» است. این بیماری یکی از شایع‌ترین علل دردهای گردن و دست در افراد میانسال و حتی جوانان است. در این مطلب قصد دارم به زبان ساده اما علمی توضیح دهم که دیسک گردن چیست، چرا ایجاد می‌شود، چه علائمی دارد و چه راهکارهایی برای درمان آن وجود دارد.
ساختمان دیسک گردن
ستون فقرات گردنی از ۷ مهره تشکیل شده است که بین هر دو مهره، یک بالشتک نرم و انعطاف‌پذیر به نام «دیسک بین‌مهره‌ای» وجود دارد. این دیسک‌ها نقش کمک‌فنر را ایفا می‌کنند و باعث می‌شوند فشار و حرکات گردن به طور یکنواخت منتقل شود. هر دیسک گردن از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
هسته ژلاتینی (Nucleus Pulposus): بخش نرم و مرکزی که مانند ژل عمل می‌کند.
حلقه فیبری (Annulus Fibrosus): لایه‌های محکم اطراف هسته که وظیفه نگهداری آن را بر عهده دارند.
وقتی به هر دلیل این ساختار آسیب ببیند یا فرسوده شود، مشکل «دیسک گردن» ایجاد می‌شود.
دیسک گردن دقیقا چه مشکلی است؟
دیسک گردن به معنای بیرون‌زدگی یا پارگی بخشی از دیسک است که باعث فشار روی ریشه‌های عصبی یا حتی نخاع می‌شود. این فشار همان چیزی است که علائم آزاردهنده مثل درد، گزگز، بی‌حسی یا ضعف در دست‌ها را ایجاد می‌کند.
گاهی بیماران فکر می‌کنند هر درد گردنی نشانه دیسک است، درحالی‌که بسیاری از دردها به دلیل گرفتگی عضلات یا آرتروز خفیف ایجاد می‌شود. اما دیسک گردن معمولا علائمی دارد که آن را از مشکلات ساده‌تر متمایز می‌کند.
علائم دیسک گردن
علائم دیسک گردن بسته به شدت و محل آسیب می‌تواند متفاوت باشد. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
درد گردن که ممکن است به شانه یا بازو انتشار پیدا کند.
گزگز یا بی‌حسی در انگشتان دست، معمولا در یک سمت بدن.
ضعف عضلات دست یا بازو که باعث می‌شود گرفتن اجسام سخت شود.
سردردهای گردنی به‌خصوص در پشت سر.
در موارد شدیدتر، اختلال در راه‌رفتن یا کنترل مثانه و روده به علت فشار روی نخاع.
علل ایجاد دیسک گردن
از تجربه بالینی می‌دانم که دلایل مختلفی در بروز دیسک گردن نقش دارند. شایع‌ترین علل عبارتند از:
افزایش سن: با بالا رفتن سن، آب میان‌بافتی دیسک کاهش یافته و انعطاف‌پذیری آن کم می‌شود.
حرکات و وضعیت‌های غلط: نشستن طولانی پشت میز یا کار با کامپیوتر و گوشی با وضعیت نامناسب.
آسیب یا ضربه: حوادث رانندگی یا ورزش‌های پرفشار.
ضعف عضلات گردن و شانه: به‌ویژه در افرادی که فعالیت بدنی کمی دارند.
عوامل ژنتیکی: در برخی خانواده‌ها استعداد بیشتری برای مشکلات دیسک وجود دارد.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
دیسک گردن بیشتر در افراد ۳۰ تا ۵۰ سال دیده می‌شود، اما محدود به این گروه نیست. کسانی که:
شغل‌های پشت‌میزی دارند،
کار سنگین انجام می‌دهند،
یا ساعات زیادی با گوشی خم می‌شوند،
بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند. در سال‌های اخیر، پدیده‌ای که در بیماران جوان مشاهده می‌کنم «گردن تکنولوژی» است؛ یعنی آسیبی که به علت استفاده بیش‌ازحد از موبایل ایجاد می‌شود.
چگونه دیسک گردن تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص، ابتدا شرح‌حال دقیق بیمار و معاینه فیزیکی انجام می‌شود. اگر علائم به دیسک مشکوک باشد، از روش‌های تصویربرداری کمک می‌گیریم:
MRI: دقیق‌ترین روش برای مشاهده بیرون‌زدگی دیسک و فشار روی عصب.
CT Scan: برای بررسی تغییرات استخوانی.
نوار عصب و عضله (EMG): جهت تشخیص شدت آسیب عصبی.
تفاوت دیسک گردن با آرتروز گردن
بسیاری از بیماران این دو مشکل را اشتباه می‌گیرند. آرتروز گردن بیشتر ناشی از ساییدگی مفاصل بین مهره‌ای است و با درد و محدودیت حرکت همراه است. اما دیسک گردن معمولا علائم عصبی مثل بی‌حسی و گزگز ایجاد می‌کند. البته در برخی بیماران هر دو مشکل همزمان وجود دارد.
راه‌های درمان دیسک گردن
درمان دیسک گردن همیشه به جراحی ختم نمی‌شود. بسیاری از بیماران با روش‌های غیرجراحی بهبود پیدا می‌کنند. درمان به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:
۱. درمان‌های غیرجراحی
استراحت نسبی (نه مطلق)
داروهای ضدالتهاب و شل‌کننده عضلات
فیزیوتراپی و ورزش‌های مخصوص گردن
اصلاح وضعیت نشستن و کار
گردنبند طبی در دوره کوتاه (نه طولانی‌مدت)
۲. روش‌های مداخله‌ای
تزریق داروهای ضدالتهاب (بلوک عصبی) در موارد درد شدید.
۳. جراحی
وقتی علائم شدید و مقاوم به درمان باشد یا ضعف پیشرونده ایجاد شود، جراحی توصیه می‌شود. روش‌های جراحی شامل:
دیسککتومی قدامی گردن و فیوژن (ACDF): برداشتن دیسک و ثابت کردن مهره‌ها.
جایگزینی دیسک مصنوعی: در موارد خاص برای حفظ حرکت گردن.
به‌عنوان جراح، همیشه تلاش می‌کنم اول درمان‌های غیرجراحی را امتحان کنیم و تنها در صورت ضرورت به جراحی روی آوریم.
پیشگیری از دیسک گردن
پیشگیری نقش بسیار مهمی دارد. توصیه‌های ساده اما کاربردی برای کاهش خطر دیسک گردن عبارتند از:
رعایت اصول ارگونومی در محیط کار.
انجام ورزش‌های کششی و تقویتی گردن و شانه.
پرهیز از نشستن طولانی و خم شدن زیاد روی گوشی یا لپ‌تاپ.
کنترل وزن.
خوابیدن روی بالش استاندارد.
سوالات پرتکرار بیماران
آیا دیسک گردن با ماساژ یا شکستن گردن درمان می‌شود؟
خیر. این روش‌ها می‌توانند خطرناک باشند و حتی آسیب بیشتری به عصب وارد کنند. درمان باید تحت نظر پزشک انجام شود.
آیا ورزش برای دیسک گردن مضر است؟
ورزش‌های سنگین و پرتحرک مضرند، اما ورزش‌های کششی و سبک تحت نظر متخصص فیزیوتراپی بسیار مفید هستند.
آیا همه بیماران دیسک گردن نیاز به جراحی دارند؟
خیر. بر اساس تجربه بالینی، بیش از ۷۰ درصد بیماران با درمان‌های غیرجراحی بهبود می‌یابند.
جمع‌بندی
دیسک گردن یک بیماری شایع اما قابل‌کنترل است. آگاهی از علائم و مراجعه به‌موقع به پزشک، مهم‌ترین عامل در پیشگیری از عوارض جدی آن است. به‌عنوان جراح مغز و اعصاب، توصیه می‌کنم اگر درد گردن همراه با بی‌حسی یا ضعف دست دارید، مراجعه به متخصص را به تعویق نیندازید. هرچه تشخیص و درمان سریع‌تر انجام شود، احتمال بهبود کامل بیشتر خواهد بود.
