✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.

مقدمه

عضله پیریفورمیس یکی از عضلات عمقی لگن است که نقش مهمی در ثبات مفصل ران و کنترل حرکات چرخشی پا دارد. با اینکه این عضله نسبت به عضلات بزرگ ران شناخته شده نیست، اما در صورت درگیری می‌تواند دردهای آزاردهنده و گاهی گمراه کننده ایجاد کند که با مشکلات ستون فقرات اشتباه گرفته می‌شود. در این مطلب تلاش کرده‌ام به زبان ساده اما دقیق، بر اساس تجربه بالینی و دانش تخصصی جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات، همه آنچه لازم است درباره عضله پیریفورمیس بدانید را توضیح دهم.

عضله پیریفورمیس کجاست و چه وظیفه‌ای دارد

پیریفورمیس عضله‌ای کوچک و گلابی شکل است که در عمق لگن قرار دارد. این عضله از سطح قدامی استخوان خاجی شروع می‌شود و به بخش فوقانی استخوان ران متصل می‌شود. مسیر عبور عصب سیاتیک در مجاورت یا در برخی افراد حتی از میان این عضله است. وظیفه اصلی پیریفورمیس چرخش خارجی ران و کمک به پایداری مفصل لگن هنگام راه رفتن و نشستن است.

به دلیل همین نزدیکی به عصب سیاتیک، هرگونه التهاب، اسپاسم یا سفتی در این عضله می‌تواند باعث فشار بر عصب شود و علائمی شبیه سیاتیک ایجاد کند.

سندرم پیریفورمیس چیست

سندرم پیریفورمیس به حالتی گفته می‌شود که عضله پیریفورمیس باعث تحریک یا فشار روی عصب سیاتیک می‌شود. این فشار می‌تواند درد، گزگز، بی حسی یا تیر کشیدن را از ناحیه باسن به پشت ران و گاهی تا ساق پا ایجاد کند.

نکته مهم این است که در این حالت، مشکل از ستون فقرات نیست، بلکه منشا درد در خود عضله قرار دارد. به همین دلیل بسیاری از بیماران با تشخیص اشتباه دیسک کمر درمان می‌شوند و نتیجه مطلوب نمی‌گیرند.

علائم شایع درگیری عضله پیریفورمیس

شایع ترین نشانه های این مشکل شامل موارد زیر است
درد عمقی در ناحیه باسن که با نشستن طولانی بدتر می‌شود
درد تیرکشنده به پشت ران که معمولا از زانو پایین تر نمی‌رود
احساس سوزش یا گزگز در یک سمت لگن یا پا
درد هنگام بالا رفتن از پله یا چرخاندن ران
بدتر شدن درد هنگام نشستن روی صندلی سفت یا رانندگی طولانی

برخلاف دیسک کمر، اغلب درد با خم شدن به جلو تشدید نمی‌شود و گاهی با راه رفتن سبک بهتر می‌شود.

علت های شایع درگیری عضله پیریفورمیس

عوامل متعددی می‌توانند باعث اسپاسم یا التهاب این عضله شوند. مهم ترین آن ها عبارتند از
نشستن طولانی مدت به خصوص روی سطوح سفت
فعالیت ورزشی شدید یا حرکات تکراری لگن
آسیب مستقیم به باسن مثل زمین خوردن
اختلال در الگوی راه رفتن
ضعف عضلات مرکزی و لگن
اختلاف طول اندام تحتانی
انجام حرکات ورزشی بدون گرم کردن مناسب

در برخی افراد نیز ساختار آناتومیک به گونه‌ای است که عصب سیاتیک از داخل عضله عبور می‌کند و احتمال بروز علائم بیشتر می‌شود.

تفاوت سندرم پیریفورمیس با دیسک کمر

تشخیص افتراقی بین این دو بسیار مهم است. بسیاری از بیماران با درد پا تصور می‌کنند دیسک کمر دارند، در حالی که منشا درد عضلانی است.

در سندرم پیریفورمیس معمولا موارد زیر دیده می‌شود
تصویر برداری ستون فقرات طبیعی یا با تغییرات خفیف
درد بیشتر در ناحیه باسن نسبت به کمر
عدم وجود ضعف عضلانی واضح
تشدید درد با نشستن طولانی

در مقابل، دیسک کمر معمولا با درد کمری واضح، انتشار درد تا ساق و کف پا، بی حسی یا ضعف عضلانی همراه است و در ام آر آی تغییرات مشخص دیده می‌شود.

تشخیص دقیق چگونه انجام می‌شود

تشخیص این مشکل بیشتر بالینی است و بر اساس شرح حال و معاینه دقیق انجام می‌شود. تست های فیزیکی خاصی وجود دارد که با قرار دادن لگن در وضعیت های مشخص، درد بازتولید می‌شود.

در صورت نیاز، برای رد علل دیگر از جمله دیسک کمر، تنگی کانال یا مشکلات مفصل ران، تصویربرداری مانند ام آر آی درخواست می‌شود. گاهی تزریق تشخیصی بی حسی موضعی در ناحیه پیریفورمیس نیز به تشخیص کمک می‌کند.

درمان سندرم پیریفورمیس چگونه است

درمان اغلب غیرجراحی و مرحله ای است و در اکثر بیماران پاسخ خوبی می‌دهد.

درمان های غیرجراحی شامل موارد زیر است
استراحت نسبی و اصلاح الگوی نشستن
فیزیوتراپی هدفمند برای کشش و تقویت عضلات لگن
تمرینات اصلاحی تحت نظر متخصص
داروهای ضد التهاب در صورت نیاز
تزریق موضعی کورتون یا بوتاکس در موارد مقاوم

در موارد نادر که درد شدید و مقاوم به درمان باشد و کیفیت زندگی بیمار مختل شود، جراحی برای آزادسازی عصب ممکن است مطرح شود که بسیار محدود و انتخابی است.

تمرینات اصلاحی چه نقشی دارند

تمرینات کششی و تقویتی نقش کلیدی در درمان و پیشگیری دارند. تمرکز این تمرینات بر کاهش اسپاسم پیریفورمیس، افزایش انعطاف پذیری لگن و تقویت عضلات مرکزی بدن است. انجام خودسرانه تمرینات بدون تشخیص صحیح می‌تواند علائم را تشدید کند، بنابراین برنامه تمرینی باید شخصی سازی شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اگر درد باسن یا پا بیش از چند هفته ادامه داشته باشد
اگر درد با بی حسی یا ضعف همراه شود
اگر درد شبانه یا پیشرونده باشد
اگر سابقه آسیب یا جراحی ستون فقرات وجود دارد

در این شرایط بررسی تخصصی ضروری است تا از تشخیص اشتباه و درمان نادرست جلوگیری شود.

جمع بندی

عضله پیریفورمیس یکی از علل مهم و در عین حال کمتر شناخته شده دردهای ناحیه لگن و پا است. تشخیص درست آن نیازمند شناخت دقیق آناتومی، معاینه بالینی و تجربه بالینی است. بسیاری از بیمارانی که با عنوان دیسک کمر درمان شده‌اند، در واقع دچار درگیری این عضله بوده‌اند. با تشخیص به موقع و درمان اصولی، در اغلب موارد می‌توان بدون جراحی به بهبود قابل توجه دست یافت.

این محتوا با هدف افزایش آگاهی عمومی و بر اساس تجربه بالینی در درمان بیماران مبتلا به دردهای ستون فقرات و لگن تهیه شده و جایگزین ویزیت حضوری و معاینه تخصصی نیست.