✅ این محتوا با نظارت مستقیم آقای دکتر محمدمهدی سلیمانی جراح مغز و اعصاب تولید شده و مورد تایید ایشان می باشد.
مقدمه
به عنوان جراح مغز و اعصاب و دیسک، یکی از شایع ترین مشکلاتی که بیماران با درد گردن و انتشار درد به دست ها به من مراجعه میکنند، پروتروژن دیسک گردن است. بسیاری از افراد نام دیسک را شنیده اند، اما تفاوت بین بیرون زدگی های مختلف دیسک را نمی دانند. در این متن، ساده و دقیق توضیح میدهم که پروتروژن دیسک گردن چیست، چرا ایجاد میشود، چه علائمی دارد و چگونه میتوان آن را به شکل اصولی درمان کرد.
هدف این مطلب این است که شما بدون هیچ اصطلاح پیچیده پزشکی، دقیقا متوجه شوید در گردن شما چه اتفاقی افتاده و چه کاری درست است و چه کاری اشتباه.
پروتروژن دیسک گردن چیست؟
بین مهره های گردن، دیسک ها به عنوان ضربه گیر قرار گرفته اند. هر دیسک دو بخش اصلی دارد: بخش مرکزی نرم و ژله ای (نوکلئوس) و بخش خارجی محکم و لایه لایه (آنولوس).
پروتروژن زمانی رخ میدهد که دیسک به دلیل فشار و ساییدگی، کمی به بیرون برجسته شود اما هنوز لایه خارجی آن پاره نشده باشد. یعنی یک مرحله قبل از بیرون زدگی شدیدتر (اگزروژن) و قبل از فتق کامل دیسک.
در پروتروژن، لایه خارجی دیسک هنوز وجود دارد اما ضعیف شده و دیسک به سمت کانال نخاعی یا ریشه های عصبی برجسته شده است.
این حالت از نظر شدت، معمولا خفیف تر از پارگی دیسک است اما اگر باعث فشار روی اعصاب شود، میتواند علائم آزار دهنده ای ایجاد کند.
چرا دیسک گردن دچار پروتروژن میشود؟
بر اساس تجربه بالینی من، مهم ترین عوامل ایجاد پروتروژن دیسک شامل موارد زیر است:
نشستن طولانی و بد نشستن
نشستن پشت میز، موبایل، لپ تاپ و رانندگی های طولانی باعث فشار مزمن روی دیسک های گردن میشود.حرکت های ناگهانی یا چرخش شدید گردن
ورزش های غیر اصولی، بلند کردن اجسام سنگین یا تکان های شدید گردن از عوامل شایع هستند.ضعف عضلات گردن و شانه
عضلات ضعیف نمیتوانند مهره ها را پایدار نگه دارند و فشار به دیسک منتقل میشود.افزایش سن و خشکی دیسک
با بالا رفتن سن، آب داخل دیسک کم میشود و دیسک خشک و شکننده میشود.سبک زندگی پر استرس
استرس باعث انقباض مداوم عضلات گردن میشود و این فشار مزمن به مرور دیسک را فرسوده میکند.تصادف و آسیب Whiplash
ضربه شدید که سر را ناگهانی جلو و عقب میبرد، به دیسک فشار زیاد وارد میکند.
علائم پروتروژن دیسک گردن
پروتروژن همیشه علائم شدید ایجاد نمیکند، اما وقتی برجستگی به اعصاب فشار وارد کند، بیمار معمولا چند علامت اصلی را تجربه میکند:
درد گردن
درد ممکن است در مرکز گردن یا یک سمت آن احساس شود.خشکی و محدودیت حرکت گردن
بیمار هنگام چرخاندن سر یا خم کردن گردن احساس درد و محدودیت دارد.درد تیرکشنده به شانه یا بازو
اگر دیسک به ریشه عصب فشار وارد کند، درد به بازو و ساعد منتشر میشود.گزگز، بی حسی یا مور مور دست ها
این علامت نشان میدهد عصب تحریک شده است.ضعف عضلانی
در مراحل شدیدتر، قدرت دست کم میشود و بیمار اشیا را راحت رها میکند.سردرد های گردنی
به دلیل اسپاسم عضلات پس گردن.
اگر بی حسی و ضعف عضلانی شدید دارید، نیاز به بررسی فوری تر وجود دارد.
تشخیص پروتروژن دیسک چگونه انجام میشود؟
تشخیص دقیق فقط با MRI ممکن است. اما معاینه فیزیکی نیز اهمیت زیادی دارد.
در مطب معمولا این مراحل انجام میشود:
بررسی دامنه حرکتی گردن
تست فشار روی ریشه های عصبی
بررسی قدرت عضلات دست
بررسی رفلکس ها
در صورت نیاز انجام MRI گردن
MRI نشان میدهد دیسک چقدر برجسته شده، آیا به عصب فشار آورده یا نه و آیا همراه با آرتروز یا تنگی کانال است یا خیر.
درمان پروتروژن دیسک گردن
در اغلب بیماران، پروتروژن دیسک بدون نیاز به جراحی درمان میشود. اصل درمان کاهش فشار روی دیسک و بازگشت حرکت طبیعی گردن است.
در ادامه موثرترین روش های درمان را به صورت مرحله ای توضیح میدهم.
درمان های غیرجراحی (خط اول درمان)
1. استراحت نسبی و اصلاح فعالیت ها
بیمار نباید گردن را ثابت نگه دارد و نباید در حالت خستگی یا خم شده کار کند.
استراحت مطلق لازم نیست و حتی مضر است.
2. دارو درمانی
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
داروهای شل کننده عضلات
در صورت نیاز داروهای کنترل درد عصبی مانند گاباپنتین
این داروها فقط علامت را کنترل میکنند و علت را حل نمیکنند، اما برای شروع درمان ضروری هستند.
3. فیزیوتراپی اصولی
مهم ترین بخش درمان همین قسمت است. فیزیوتراپی استاندارد شامل:
گرمایش عمقی
الکتروتراپی
کشش گردن (در صورت نیاز)
تمرینات تقویتی
اصلاح الگوی حرکتی گردن و شانه
تمرینات تقویت عضلات عمقی گردن یکی از حیاتی ترین موارد است.
4. ورزش درمانی
بیمار باید به صورت روزانه حرکت های زیر را انجام دهد:
تمرینات تقویت عضلات گردن
تمرینات کششی عضلات تراپز
تمرینات اصلاح پوسچر
تمرینات افزایش ثبات شانه
این تمرینات باید توسط فیزیوتراپیست آموزش داده شود تا اشتباه انجام نشود.
5. تزریق های تخصصی
اگر درد شدید باشد و فیزیوتراپی جواب ندهد، تزریق داخل فضای اپیدورال یا بلوک عصبی میتواند التهاب را کاهش دهد.
این تزریق ها فقط باید توسط متخصص درد یا جراح ستون فقرات انجام شود.
درمان های جراحی (زمانی که غیر جراحی جواب نداده باشد)
عمل جراحی فقط زمانی توصیه میشود که:
درد شدید و مداوم باشد
ضعف شدید دست ایجاد شده باشد
فشار دیسک روی نخاع دیده شود
بیمار پس از 6 تا 8 هفته درمان غیرجراحی بهبود نداشته باشد
در این موارد معمولا از روش های کم تهاجمی مثل جراحی با برش کوچک یا دیسککتومی استفاده میشود.
آیا پروتروژن دیسک گردن خطرناک است؟
در بسیاری از بیماران، پروتروژن یک مرحله قابل برگشت است و با درمان صحیح خوب میشود. اما اگر بیمار درمان را جدی نگیرد، خطراتی وجود دارد:
تبدیل به پارگی دیسک
ایجاد فشار مزمن روی عصب
تضعیف دائمی برخی عضلات
تنگی کانال نخاعی در طول زمان
به همین دلیل توصیه میکنم در صورت علائم عصبی، بی حسی، ضعف یا درد شدید، حتما توسط متخصص معاینه شوید.
آیا پروتروژن دیسک گردن بهبود مییابد؟
بله، در اکثر موارد با رعایت دقیق:
اصلاح سبک زندگی
فیزیوتراپی
ورزش
کنترل التهاب
درد و علائم کاملا برطرف میشود. بسیاری از بیماران من بدون جراحی و فقط با اصلاح عادات و درمان های غیرتهاجمی به وضعیت طبیعی برگشته اند.
چگونه از بدتر شدن پروتروژن جلوگیری کنیم؟
چند نکته کلیدی که از نظر بالینی بسیار موثر هستند:
نشستن طولانی بیش از 30 دقیقه نداشته باشید
ارتفاع مانیتور در سطح چشم باشد
گوشی را پایین نگه ندارید
بالش مناسب انتخاب کنید
تمرینات روزانه عضلات گردن انجام شود
از بلند کردن اشیای سنگین پرهیز کنید
وقتی خسته هستید ورزش سنگین نکنید
اگر این نکات رعایت شود، احتمال وخامت دیسک بسیار کم میشود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر این علائم را دارید، مراجعه فوری لازم است:
درد شدید و مداوم بیشتر از دو هفته
بی حسی یا گزگز شدید
ضعف در دست یا انگشتان
افتادن اشیا از دست
دردی که شب ها بیدار میکند
علائم شبیه برق گرفتگی در دست
این علائم میتواند نشانه فشار زیاد روی عصب یا نخاع باشد.
جمع بندی
پروتروژن دیسک گردن یکی از شایع ترین مشکلات ستون فقرات است و اگر به موقع تشخیص داده شود، اغلب بدون جراحی درمان میشود. با این حال تشخیص دقیق و انتخاب روش درمان مناسب باید توسط متخصص انجام شود تا از آسیب های دائمی پیشگیری شود.
هر گونه درد گردن همراه با انتشار به دست، ضعف، بی حسی یا محدودیت حرکتی را جدی بگیرید. اغلب بیماران با درمان صحیح طی چند هفته بهبود قابل توجهی پیدا میکنند.
